Η αρχή της ισότητας στην κοινωνική ασφάλιση

Η διδακτορική διατριβή, με τίτλο: «Η αρχή της ισότητας στην κοινωνική ασφάλιση: Στο μεταίχμιο μεταξύ αναδιανομής και ανταποδοτικότητας», αποσκοπεί σε μια ηθικοπολιτική, κανονιστική και εμπειρική προσέγγιση της κοινωνικής ασφάλισης ως υλικού και θεσμικού εργαλείου διανεμητικής δικαιοσύνης. Η διατριβή δομείται σε τρία μέρη: α) Ισότητα και διανεμητική δικαιοσύνη, β) Η κοινωνική ασφάλιση ως θεσμός διανεμητικής δικαιοσύνης, γ) Κοινωνική ασφάλεια και δημοκρατία. Στο πρώτο μέρος, η αρχή της ισότητας λειτουργεί ως μέσο προώθησης και εμβάθυνσης της (προσωπικής, πολιτικής, κοινωνικής) ελευθερίας και ως (ανα)διανεμητικός σκοπός. Η αρχή της ισότητας –στην ουσιαστική της διάσταση- και το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλεια συνιστούν το ιδεατό ηθικό έδαφος (αξία-ανάγκη) για την οικοδόμηση μιας θεωρίας διανεμητικής δικαιοσύνης, εφαρμόσιμης στην πράξη. Συνεπώς, ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης παρέχει το κατάλληλο ερευνητικό έδαφος προκειμένου να καταστεί εύληπτη η κοινωνική διάσταση της αυτονομίας, ιδίως όσον αφορά στο ζήτημα της διαχείρισης συλλογικών κινδύνων. Το δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στα ηθικοπολιτικά και κανονιστικά θεμέλια της κοινωνικής ασφάλισης (διανεμητική δικαιοσύνη, καθολικότητα, ισότητα). Αρχικά, εκτίθεται μια αναλυτική επισκόπηση της αλληλεγγύης και της ανταποδοτικότητας ως των διανεμητικών κριτηρίων-χαρακτηριστικών της κοινωνικής ασφάλισης. Η καθολικότητα συνιστά το δεύτερο θεμελιώδες γνώρισμα της κοινωνικής ασφάλισης, καθώς η συλλογική αντιμετώπιση των κινδύνων εδράζεται στην απαγόρευση άμεσων ή έμμεσων διακρίσεων μεταξύ των προσώπων. Επιπλέον, η αρχή της ισότητας αναδεικνύεται σε δομικό συστατικό της κοινωνικής ασφάλισης και λειτουργεί ως ο κατάλληλος μηχανισμός για την κριτική παρουσίαση του «συστήματος των πολλαπλών πυλώνων», που αποτελεί το κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο πρότυπο της κοινωνικής ασφάλισης. Το τρίτο μέρος τονίζει τον αδιάρρηκτο σύνδεσμο ανάμεσα στην κοινωνική ασφάλεια και τη δημοκρατία. Από τη μία πλευρά, η αναλογιστική επιτήρηση του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος και η αυτοδιοίκηση των φορέων κοινωνικής ασφάλισης αναδεικνύουν τη διαφάνεια και τη συμμετοχή σε θεμελιώδεις παραμέτρους της κοινωνικής πολιτικής. Από την άλλη πλευρά, η κοινωνική ασφάλεια λειτουργεί ως ο υλικός και θεσμικός τρόπος για την οικοδόμηση μιας πιο συμπεριληπτικής δημόσιας σφαίρας, με πιο ενεργή συμμετοχή των προσώπων, ιδίως των πιο ευάλωτων μελών της πολιτικής κοινωνίας. Τέλος, η διδακτορική διατριβή επισημαίνει τις προοπτικές και τους κινδύνους που συνεπάγεται το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα από τη σκοπιά των αρχών της πραγματικής ελευθερίας, της ουσιαστικής ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.