Μουσεία, ετερότητα και κοινωνικές ανάγκες

H πρόκληση της κοινωνικής παρεμβατικότητας δεν αφορά μόνο στον εξωτερικό αντίκτυπο που ασκούν τα μουσεία θεσμικά, ούτε απλά στην διατήρηση επιλεκτικών συμπράξεων, μα περισσότερο αφορά στις πιέσεις που δέχονται από έξω προς τα μέσα, καθώς πλήθος συλλογικών φορέων γύρω από το μουσείο αναπτύσσει διάφορους ανταγωνισμούς, προς το ίδιο (ευθέως ή πλαγίως), αλλά και αναμεταξύ τους. Έτσι, στη διατριβή «Μουσεία, ετερότητα & κοινωνικές ανάγκες: Σύγχρονες εκθεσιακές πρακτικές & κοινωνικοί αγώνες» μελετήθηκαν συγκριτικά (καταγράφηκαν, αναλύθηκαν και συσχετίστηκαν) διάφοροι τύποι εκθέσεων που οργανώνουν πολιτιστικοί φορείς, ανθρωπιστικές ΜΚΟ και κοινωνικά κινήματα, με σκοπό να διαλευκανθεί και να θεωρητικοποιηθεί αν, και πώς, στις σύγχρονες εκθέσεις αναπαράγονται και καλλιεργούνται οι κοινωνικές συγκρούσεις. Η «συνεργασία» στην εκθεσιακή πράξη είναι «άνευ ορίων» και «άνευ όρων»; Το ερευνητικό υλικό συγκεντρώθηκε α) επιτόπια, με συμμετοχική παρατήρηση και β) από (επίσημα) αρχεία, δημοσιοποιημένα στον παγκόσμιο ιστό. Περισσότερες από 300 εξεταζόμενες εκθέσεις συμπεριλήφθηκαν στο δείγμα σκοπιμότητας, εκ των οποίων οι 45 εκθέσεις (13 στο εξωτερικό, 32 στην Ελλάδα) τεκμηριώθηκαν επιτόπια, ενώ οι υπόλοιπες μέσα από καταλόγους, δελτία τύπου, φωτογραφικές όψεις, κτλ. (79 εκθέσεις στο εξωτερικό, 192 εγχώριες). Οι περιπτώσεις παραμετροποιήθηκαν ως προς τον εκθεσιακό χώρο (μόνιμο/ προσωρινό, ειδικό/μη ειδικό, κ.ο.κ.), το περιεχόμενο (θέματα, φόρμα) και τους τύπους εκθετών (όπως προαναφέρθηκαν) και οι ομαδοποιήσεις τους εξετάστηκαν με τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου. Τα ευρήματα της έρευνας (για τα όρια στις συνεργασίες μεταξύ των φορέων-εκθεσιακών παραγωγών, τις πιέσεις που ασκούνται στα εκθεσιακά «κέντρα» και τη διένεξη των αφηγήσεων), επιβεβαίωσαν ότι, οι εκθεσιακές αντιπαραθέσεις δομούνται σε πλέγμα με άλλες (μουσειακές κι ευρύτερες κοινωνικές), προάγοντας ανταγωνιστικούς προσανατολισμούς της μαζικής δράσης για την κοινωνική αλλαγή (της κοινωνίας των πολιτών και των κινημάτων, της εσωτερίκευσης και της διάχυσης, του εγκλεισμού και του αποκλεισμού, της χειραφετημένης εξειδίκευσης και της λαϊκής πρωτοπορίας, κτλ.). Η συγγραφική μελέτη διαρθρώνεται σε 10 μέρη (εισαγωγή, 8 κύρια κεφάλαια και παράρτημα). Στο 2ο κεφάλαιο περιγράφεται η μεθοδολογία της έρευνας. Στο 3ο γίνεται μια κριτική διαπραγμάτευση των προβληματισμών των σύγχρονων θεωρήσεων. Στο 4ο εξετάζεται η διεθνής εικόνα της σχέσης των εκθεσιακών πρακτικών με τις πρακτικές των κοινωνικών διακρίσεων και τις πρακτικές των κοινωνικών αγώνων. Το 5ο και 6ο κεφάλαιο αφορούν στις εγχώριες επικρατούσες εκθεσιακές πρακτικές γύρω από, αντίστοιχα, την «ευαίσθητη» πολιτική/ κοινωνική ιστορία και την πρακτική της κοινωνικής αλληλεγγύης, ενώ το 7ο εστιάζει στις εκθεσιακές πρακτικές των κύριων δραστών των κοινωνικών αγώνων στην Ελλάδα. Στο 8ο περιγράφονται οι εκθέσεις σε σύγχρονα πολιτικά φεστιβάλ. Στο 9ο κεφάλαιο συνοψίζονται τα συμπεράσματα.Η διατριβή εκπονήθηκε με υποτροφία του ΙΚΥ.