Στο απόγειο του μεγαλοϊδεατισμού

Σκοπός της διδακτορικής διατριβής είναι να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ παιδικών περιοδικών και εθνικής ιδεολογίας, μια ανεξερεύνητη επιστημονικά θεματική περιοχή τουλάχιστον μέχρι στιγμής, καθώς απουσιάζει από την ελληνική βιβλιογραφία μια συνολική μελέτη που να εστιάζει στη συγκεκριμένη προβληματική. Πρόκειται για μια πρωτότυπη θεώρηση η οποία καινοτομεί και για έναν ακόμη λόγο, επειδή προσθέτει μια νέα οπτική στην επιστημονική συζήτηση για το περιεχόμενο της εθνικής ιδέας που μεταδίδεται στις νέες γενιές, αλλά και για τους τρόπους μεταβίβασής της. Μέχρι σήμερα, το ερευνητικό ενδιαφέρον προσέλκυσαν κυρίως τα σχολικά βιβλία που διανέμονται στα σχολεία μετά από έγκριση της εκάστοτε εκπαιδευτικής ηγεσίας, και η συμβολή τους στην καλλιέργεια εθνικής ταυτότητας. Είναι όμως τα σχολικά εγχειρίδια τα μοναδικά έντυπα που συμβάλλουν στη διαμόρφωση και ανάπτυξη της εθνικής παιδείας; Ποιος είναι ο ρόλος των παιδικών περιοδικών που εκδίδονται από ιδιώτες; Σ’ αυτό ακριβώς το ερώτημα επιχειρεί να δώσει απάντηση η παρούσα διατριβή, επιλέγοντας ως μελέτη περίπτωσης δύο αθηναϊκά παιδικά περιοδικά, τον «Παιδικό Αστέρα» και τον «Ελληνόπαιδα» που κυκλοφορούσαν συγχρόνως κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Η επιλογή των συγκεκριμένων περιοδικών έγινε αφενός μεν γιατί δεν έχουν μελετηθεί, αφετέρου δε γιατί πληρούν τις προϋποθέσεις για συγκριτική ανάλυση, καθώς είχαν σχεδόν παράλληλη εκδοτική πορεία, η οποία άρχισε μήνες πριν από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων και διακόπηκε απότομα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη λήξη τους. Επιπλέον η περίοδος κυκλοφορίας τους χαρακτηρίζεται από εθνική έξαρση και κορύφωση του μεγαλοϊδεατισμού, και επομένως ενδείκνυται για τη διερεύνηση του τρόπου διάδοσης των εθνικών ιδεωδών στη νέα γενιά. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι αποτέλεσαν την αφετηρία ριζικών γεωπολιτικών ανακατατάξεων στα Βαλκάνια, ενώ επηρέασαν καθοριστικά τις ιδεολογικές και πολιτικο-κοινωνικές εξελίξεις στο ελληνικό κράτος. Μετά από στρατιωτικές επιτυχίες εναντίον των παραδοσιακών και νεοφανών της εχθρών –Τούρκων και Βουλγάρων αντίστοιχα, η Ελλάδα κατάφερε να διπλασιάσει την έκταση και τον πληθυσμό της, υλοποιώντας εν μέρει τουλάχιστον τις επιδιώξεις της αλυτρωτικής της πολιτικής. Είναι ενδιαφέρον λοιπόν να εξεταστεί πώς οι εξελίξεις αυτές επιδρούν στα εθνικά ιδανικά της εποχής όπως αυτά αντανακλώνται στην αρθρογραφία των παιδικών περιοδικών, και κατά προέκταση στην επιδιωκόμενη πατριωτική διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς. Σκοπός λοιπόν της διατριβής είναι να παρουσιάσει συγκριτικά τη φυσιογνωμία του «Παιδικού Αστέρα» και του «Ελληνόπαιδα» έχοντας ως σημείο αναφοράς την εθνική ιδεολογία που προβάλλουν σε συνδυασμό με τον τρόπο με τον οποίο απεικονίζουν τους Βαλκανικούς Πολέμους, και συγχρόνως να διερευνήσει κατά πόσο ο εθνικός τους λόγος συγκλίνει ή αποκλίνει από τη Μεγάλη Ιδέα. Η προσέγγιση του θέματος γίνεται με βάση την ποιοτική ανάλυση του περιεχομένου τους.