Η επίδραση της μουσικής εξάσκησης στον εγκέφαλο του παιδιού, στη γνωστική του ανάπτυξη και παθολογία του

H Δυσλεξία, ως Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία, έχει νευρολογική προέλευση και εμφανίζεται σε ποσοστό 15 % περίπου των μαθητών. Βασική θεωρητική προσέγγιση που προσπαθεί να ερμηνεύσει την αιτιολογία εμφάνισής της συγκεκριμένης Μαθησιακής Δυσκολίας είναι η Θεωρία της Ελλειμματικής Ακουστικής Επεξεργασίας, η οποία αποτελεί τη βασική πηγή διερεύνησης και ανάλυσης της παρούσας διδακτορικής διατριβής. Τα ακουστικά ελλείμματα των παιδιών με δυσλεξία καθιστούν αδύνατη την ανάγνωση ενός κειμένου και πιο συγκεκριμένα τόσο την αποκωδικοποίηση, όσο και την κατανόηση. Παράλληλα, τα ελλείμματα αυτά επεκτείνονται και στην επεξεργασία μουσικών στοιχείων, εξαιτίας των κοινών εγκεφαλικών μηχανισμών και δεξιοτήτων που εμπλέκονται στην αντίληψη, στον εντοπισμό, την επεξεργασία και το χειρισμό τόσο των γλωσσικών ήχων που απαρτίζουν τις λέξεις, όσο και των μουσικών ήχων. Η υψηλή αυτή, μάλιστα, συσχέτιση μεταξύ Αναγνωστικής Ικανότητας και Μουσικής Ικανότητας αποτέλεσε την αφετηρία για τη δημιουργία του προγράμματος παρέμβασης που εφαρμόσθηκε στην παρούσα έρευνα, ως πρόγραμμα ακουστικής εξάσκησης με τη χρήση μουσικών στοιχείων. Εξαιτίας, λοιπόν, της νευρολογικής προέλευσης των ακουστικών ελλειμμάτων και κατ επέκταση της εμφάνισης αναγνωστικών δυσκολιών, κρίνεται αναγκαία η όσο το δυνατό ακριβέστερη νευροψυχολογική αξιολόγηση με τη χρήση τόσο τυποποιημένων, όσο και ηλεκτροφυσιολογικών τεχνικών, όπως τα Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά, μίας μη επεμβατικής τεχνικής μέτρησης της νευρωνικής δραστηριότητας, η οποία εφαρμόζεται στην παρούσα μελέτη. Παράλληλα, και λαμβάνοντας υπόψη τη θεραπευτική δύναμη της Μουσικής, κύριος στόχος της μελέτης αποτελεί η εφαρμογή και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας ενός προγράμματος παρέμβασης με τη χρήση της Μουσικής, σε μια προσπάθεια αναζήτησης εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης των ακουστικών ελλειμμάτων που εμφανίζουν τα παιδιά με Δυσλεξία. Στην παρούσα έρευνα, η οποία διεξήχθη στα πλαίσια εκπόνησης της διδακτορικής διατριβής συμμετείχαν 90 μαθητές (45 μαθητές με επίσημη διάγνωση δυσλεξίας από δημόσιο φορέα που φοιτούσαν σε τμήματα ένταξης και 45 μαθητές που αποτέλεσαν την ομάδα ελέγχου) με μέσο όρο ηλικίας (n=8.9 έτη), Γ και Δ τάξης Δημόσιων Δημοτικών Σχολείων της ευρύτερης περιοχής της Μαγνησίας, οι οποίοι είχαν την Ελληνική ως μητρική τους γλώσσα. Η έρευνα υλοποιήθηκε σε τρεις φάσεις :α) αρχική αξιολόγηση, β) παρέμβαση, γ) επαναξιολόγηση. Αρχικά οι μαθητές συμμετείχαν σε κλινική αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Νευροψυχολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και η οποία περιελάμβανε τόσο τυποποιημένες νευροψυχολογικές δοκιμασίες, όσο και Hλεκτροφυσιολογικές τεχνικές. Πιο συγκεκριμένα, οι συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν με το Μηχάνημα των Γνωστικών Προκλητών Δυναμικών και μελετήθηκε η καταγραφή της κυματομορφής P300. Τα αποτελέσματα της αρχικής αξιολόγησης επιβεβαίωσαν υψηλή στατιστικά σημαντική διαφορά στο σύνολο των δοκιμασιών που χορηγήθηκαν με τους μαθητές με δυσλεξία να σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις. Στη συνέχεια μέρος της ομάδας των μαθητών με αναγνωστικές δυσκολίες (n=4) συμμετείχε σε πρόγραμμα παρέμβασης. Το πρόγραμμα ακουστικής εκπαίδευσης, διάρκειας πέντε μηνών, σε συχνότητα μίας συνεδρίας εβδομαδιαίως,/είκοσι 40λεπτων συνεδριών / μετατράπηκε σε αρχεία ήχου, τα οποία σχεδιάστηκαν με τη χρήση λογισμικών. Αναφορικά με τις δραστηριότητες που εφαρμόσθηκαν, αυτές εστίαζαν στην αντίληψη, διάκριση και αναπαραγωγή μουσικών στοιχείων (του τονικού ύψους, της μελωδίας, του ρυθμού, του μέτρου) καθώς και σε δεξιότητες που αφορούν στην ταχύτητα επεξεργασίας και την αντίληψη ακουστικών (μουσικών) ερεθισμάτων που εναλλάσσονται πολύ γρήγορα μεταξύ τους (με προοδευτικά αυξανόμενο tempo). Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, πραγματοποιήθηκε νέα καταγραφή της κυματομορφής P300, προκειμένου να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος που εφαρμόσθηκε. Από τη σύγκριση μεταξύ των αξιολογήσεων πριν και μετά την εφαρμογή του προγράμματος παρέμβασης προέκυψε στατιστικά σημαντική διαφορά στους χρόνους έκλυσης της κυματομορφής P300. Μάλιστα, οι μαθητές με δυσλεξία σημείωσαν παρόμοιους χρόνους έκλυσης με αυτούς των μαθητών της ομάδας ελέγχου, γεγονός που σημαίνει ότι υπήρξε εγκεφαλική λειτουργική αναδιοργάνωση. Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της έρευνας μας δείχνουν πρώτον ότι οι ηλεκτροφυσιολογικές μέθοδοι και εν προκειμένω τα Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά είναι ένα αξιόπιστο εργαλείο αξιολόγησης και δεύτερον ότι η μουσική, εξαιτίας της θεραπευτικής της ιδιότητας, μπορεί να εφαρμοσθεί υπό τη μορφή ακουστικής εκπαίδευσης, για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας.