Εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας λιμναίων οικοσυστημάτων με τη χρήση βενθικών μακροασπονδύλων

Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η δημιουργία ενός πολυμετρικού δείκτη για την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας των ελληνικών λιμνών χρησιμοποιώντας τα βενθικά μακροασπόνδυλα. Επιμέρους στόχοι ήταν: α) η επικαιροποίηση της γνώσης σχετικά με τη βενθική πανίδα των λιμνών, β) η διερεύνηση της επίδρασης των περιβαλλοντικών παραμέτρων στη δομή των βενθικών κοινοτήτων και γ) η εκτίμηση της ελάχιστης απαιτούμενης δειγματοληπτικής προσπάθειας. Για το λόγο αυτό, πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες σε 18 λίμνες της Ελλάδας και εκτιμήθηκαν 26 περιβαλλοντικές παράμετροι. Mε τη δοκιμασία Monte Carlo αξιολογήθηκε η σχέση των βενθικών μακροασπονδύλων με τις περιβαλλοντικές παραμέτρους και κατασκευάστηκαν τα διαγράμματα της ανάλυσης πλεονασμού ανά ζώνη βάθους. Για τη δημιουργία του πολυμετρικού δείκτη, η επιλογή των περιβαλλοντικών παραμέτρων έγινε με τη συσχέτιση Spearman (rs> 0,6), ενώ των μετρικών της βενθοπανίδας (84) με τα θηκογράμματα. Έπειτα, στις μετρικές εφαρμόστηκαν πολλαπλές γραμμικές παλινδρομήσεις προκειμένου να εκτιμηθεί η απόκριση των μετρικών στις πιέσεις. Το κλάσμα της οικολογικής ποιότητας (EQR), δηλαδή η απόκλιση από τις συνθήκες αναφοράς, εκτιμήθηκε με τη μέθοδο της «αναδρομής στο παρελθόν». Ο τελικός πολυμετρικός δείκτης προέκυψε από τη μέση τιμή των επιλεγμένων EQR των μετρικών. Η πιστότητα της μέσης αφθονίας των βενθικών μακροασπονδύλων εκτιμήθηκε από το κλάσμα του τυπικού σφάλματος προς τη μέση τιμή της αφθονίας τους ανά λίμνη. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη τον νόμο του Taylor έγινε προσπάθεια να αναπτυχθεί ένα μοντέλο δειγματοληπτικής προσπάθειας. Συνολικά αναγνωρίστηκαν 100 ταξινομικές ομάδες βενθικών μακροασπονδύλων, όπου έντεκα είδη είναι ενδημικά της Ελλάδας, 3 είναι ενδημικά της Βαλκανικής Χερσονήσου και 3 ξενικά. Oι βενθικές βιοκοινότητες της υποπαραλιακής και βαθιάς ζώνης επηρεάζονται από το υψόμετρο, το μέσο βάθος, την επιφάνεια της λίμνης και την αλκαλικότητα και τον ολικό φώσφορο. Ο ευτροφισμός επηρεάζει περισσότερο τις συναθροίσεις των βενθικών μακροασπονδύλων της βαθιάς από αυτές της υποπαραλιακής ζώνης. Οι βιοκοινότητες των βενθικών μακροασπονδύλων της βαθιάς ζώνης επηρεάζονται και από τη θερμοκρασία 1m πάνω από τον πυθμένα. Μέσω της βηματικής παλινδρόμησης επιλέχθηκαν οι μετρικές: Taxatot (αριθμός ταξινομικών ομάδων στο σύνολο της λίμνης), Simpsontot (δείκτης ποικιλότητας Simpson στο σύνολο της λίμνης), Chiroprof (ποσοστιαία συμμετοχή Chironomidae στη βαθιά ζώνη). Ο τελικός πολυμετρικός δείκτης GLBiI (Greek Lake Benthic invertebrate Index) εκτιμήθηκε από τη μέση τιμή του κλάσματος της οικολογικής ποιότητας των τριών μετρικών που αναφέρθηκαν παραπάνω. Με βάση το δείκτη αυτό η οικολογική ποιότητα εκτιμήθηκε ως καλή σε 5 λίμνες (Δοϊράνη, Μεγάλη Πρέσπα, Αμβρακία, Τριχωνίδα και Κουρνά), μέτρια σε 8 (Βόλβη, Βεγορίτιδα, Πετρών, Καστοριάς, Μικρή Πρέσπα, Παμβώτιδα, Οζερός, Παραλίμνη), ελλιπής σε 4 (Ισμαρίδα, Ζάζαρη, Λυσιμαχία και Υλίκη) και κακή σε 2 (Χειμαδίτιδα και Βουλκαριά). Η πιστότητα της δειγματοληπτικής προσπάθειας έδειξε ότι είναι μικρότερη από το όριο 0,2 που θεωρείται ότι είναι ικανοποιητικό. Το μοντέλο εκτίμηση της δειγματοληπτικής προσπάθειας που αναπτύχθηκε, βάσει της μέσης αφθονίας των βενθικών μακροασπονδύλων (ind/m2) και του επιθυμητού βαθμού πιστότητας μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε προγράμματα παρακολούθησης μειώνοντας το χρόνο και το κόστος της παρακολούθησης.