The poltics of urban commons

Η παρούσα διατριβή συζητάει την πολυεπίπεδη πολιτική διάσταση των αστικών κοινών όπως αυτή αναδύεται μέσα από διαδικασίες συμμετοχικής πολεοδομίας. Η αφετηρία της διατριβής είναι πως το αστικά κοινά αποτελούν μια θεωρητικά και πολιτικά αμφίσημη έννοια. Η διατριβή ενεργοποιεί τις θεωρίες γύρω από τα αστικά κοινά και την συμμετοχική πολεοδομία για να δομήσει ένα πλαίσιο για την ανάλυση της πολιτικής διάστασης των αστικών κοινών μέσα από επίσημους και ανεπίσημους πειραματισμούς συμμετοχικής πολεοδομίας στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 2010-2018. Για τον σκοπό αυτό, η διατριβή αρχικά διαμορφώνει το θεωρητικό πλαίσιο για την ανάλυση της πολυεπίπεδης πολιτικής διάστασης των αστικών κοινών. Διερευνά τις διαφοροποιήσεις των επίσημων και ανεπίσημων πρακτικών συμμετοχικής πολεοδομίας και προτείνει μία τριμερή τυπολογία για την κατανόηση της πολιτικής διάστασης των αστικών κοινών. Συγκεκριμένα, διαφοροποιεί ανάμεσα: (1) στην μετα-πολιτικοποίηση των αστικών κοινών μέσα από νεοφιλελεύθερες συμμετοχικές πρωτοβουλίες, (2) τις «συνηθισμένες» πολιτικές των αστικών κοινών μέσα από DIY αστικές πρακτικές, και (3) τις «ασυνήθιστες» πολιτικές των αστικών κοινών μέσα από «επαναστατικές» (insurgent) αστικές πρακτικές. Η διατριβή τονίζει πως για να κατανοήσουμε την πολιτική διάσταση των αστικών κοινών ως πολυεπίπεδη, χρειάζεται προσοχή όχι μόνο στις εσωτερικές σχέσεις των μελών μιας κοινότητας αλλά και στις σχέσεις της κοινότητας με άλλους επίσημους ή ανεπίσημους φορείς. Μεθοδολογικά, η διατριβή χρησιμοποιεί τέσσερεις, αναλυτικά διακριτούς αλλά εννοιολογικά αλληλένδετους, άξονες για την ανάλυση των διαλογικών και υλικών πρακτικών της συμμετοχικής πολεοδομίας: (α) τους πόρους που μοιράζονται, (β) τους θεσμούς και τις διαδικασίες μοιράσματος, (γ) τις εσωτερικές σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινότητας, και (δ) τις εξωτερικές σχέσεις της κοινότητας με άλλους επίσημους και ανεπίσημους φορείς. Τρεις πειραματισμοί συμμετοχικής πολεοδομίας στη Θεσσαλονίκη χρησιμοποιούνται ως μελέτες περίπτωσης: επίσημες συμμετοχικές διαδικασίες του Δήμου Θεσσαλονίκης, η Πρωτοβουλία Σβώλου και η Κατάληψη Μεταναστριών/των Ορφανοτροφείο. Η διατριβή διερευνά τους διαφορετικούς τύπους των αστικών κοινών που αναδύονται από καθέναν από αυτούς τους πειραματισμούς. Πρώτον, αποδεικνύει πως επίσημοι συμμετοχικοί πειραματισμοί οδηγούν στην μετα-πολιτικοποίηση των αστικών κοινών και δημιουργούν ένα ομοίωμα «κοινού χώρου». Δεύτερον, δείχνει πως συμμετοχικοί πειραματισμοί που οργανώνονται «από-τα-κάτω» αλλά είναι διαφορετικοί ως προς τις πρακτικές, τις κοινότητες και τις σχέσεις που αναπτύσσουν με επίσημους φορείς, συνδέονται με διαφορετικές πολιτικές και χώρους των αστικών κοινών. Οι «συνηθισμένες» πολιτικών των DIY αστικών παρεμβάσεων συνδέονται με εναλλακτικές –ως προς το κυρίαρχο- διαδικασίες παραγωγής χώρου και ενδυναμωμένες κοινότητες αλλά κινδυνεύουν να ενσωματωθούν στις κυρίαρχες πολιτικές. Οι «ασυνήθιστες» πολιτικών των «επαναστατικών» (insurgent) χώρων προωθούν καθολικές αστικές διεκδικήσεις και δημιουργούν χώρους των κοινών έξω και ενάντια από τις θεσμοθετημένες αστικές πρακτικές. Στο σύνολό της, η διατριβή υποστηρίζει πως είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε και τις πολιτικοποιημένες και τις από-πολιτικοποιήμενες προσεγγίσεις των κοινών, ώστε να νοηματοδοτήσουμε τα αστικά κοινά ως μια χειραφετητική διαδικασία κοινωνικού και χωρικού μετασχηματισμού.