Απόκριση των κοινοτήτων των στρουθιόμορφων πτηνών σε ανθρωπογενείς και περιβαλλοντικούς παράγοντες στα μεσογειακά οικοσυστήματα

Σκοπός της διατριβής ήταν η διερεύνηση της απόκρισης των κοινοτήτων των στρουθιόμορφων σε ανθρωπογενείς και περιβαλλοντικούς παράγοντες στα μεσογειακά οικοσυστήματα. Συγκεκριμένα, ελέγχθηκε η απόκριση των κοινοτήτων των πτηνών: 1) στα χαρακτηριστικά των αγροτεμαχίων και των φυτοφραχτών των γεωργικών εκτάσεων κατά τη χειμερινή περίοδο, 2) στην πυκνότητα των θαμνώνων, 3) στη δομή του ενδιαιτήματος, στη διαθέσιμη τροφή και στα καιρικά φαινόμενα των ορεινών φυλλοβόλων δασών το χειμώνα, 4) στις υλοτομίες σε ελατοδάση και 5) στη μετακινούμενη κτηνοτροφία σε ψευδαλπικά λιβάδια. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο Νομό Τρικάλων στη Θεσσαλία, λόγω της παρουσίας των πιο αντιπροσωπευτικών τύπων μεσογειακών οικοσυστημάτων. Ο πλούτος των πτηνών που διαχειμάζουν σε γεωργικές εκτάσεις ήταν μεγαλύτερος στα αγροτεμάχια σιτηρών όπου υπήρχαν σπόροι στο έδαφος, στα αγροτεμάχια όπου υπήρχε φυτοκάλυμμα καθώς επίσης και στα αγροτεμάχια μεγάλης έκτασης με μεγάλο ύψος ορίων. Επιπρόσθετα, o πλούτος των πτηνών ευνοήθηκε από επιμήκεις, ψηλούς και δομικά ποικίλους φυτοφράχτες. Συνεπώς, τα πτηνά που διαχειμάζουν σε γεωργικές εκτάσεις συναθροίζονται όπου υπάρχει τροφή και κάλυψη. Στους θαμνώνες αείφυλλων πλατύφυλλων ο πλούτος και η αφθονία των πτηνών αυξάνονταν καθώς διαβαθμίζονταν ο θαμνώνας από αραιό σε πυκνό ενώ, οι κοινότητες των πτηνών παρουσίασαν διακριτότητα καταδεικνύοντας την ανάγκη διατήρησης ενός μωσαϊκού πυκνότητας θαμνώνων. Η διαχειμάζουσα ορνιθοπανίδα των φυλλοβόλων δασών ήταν πλουσιότερη σε επιφάνειες όπου κυριαρχούσε η Δρυς έναντι αυτών που κυριαρχούσε η Οξιά, καθώς και όπου αυξανόταν ο αριθμός των φρουτοπαραγωγών θάμνων. Επομένως, η τροφή και η κάλυψη των θερμορυθμιστικών αναγκών είναι πρωταρχικής σημασίας για τα πτηνά που διαχειμάζουν σε ορεινά δάση φυλλοβόλων. Στα ελατοδάση η εφαρμογή επιλεκτικών υλοτομιών οδήγησε σε μεγαλύτερο ποσοστό συγκόμωσης και κάλυψης του εδάφους με φυλλοτάπητα στα παλαιά υλοτομημένα έναντι των πρόσφατα υλοτομημένων δασικών τμημάτων χωρίς ωστόσο να παρατηρούνται διαφορές στην ομοιογένεια των κοινοτήτων των πτηνών. Επίσης, τα πρόσφατα υλοτομημένα δασικά τμήματα προσέλκυαν κρασπεδικά είδη πτηνών τα οποία ευνοήθηκαν από την διατάραξη των υλοτομιών. Άρα, η επιλεκτική υλοτομία καθίσταται κατάλληλη καθώς προκαλεί ελάχιστη διατάραξη στο ενδοδασικό οικοσύστημα και δεν επηρεάζει τις κοινότητες των πτηνών. Στα ψευδαλπικά λιβάδια, η μετακινούμενη κτηνοτροφία και η παρουσία των βράχων οδήγησε σε υψηλότερο πλούτο ειδών πτηνών υποστηρίζοντας αρκετά είδη ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος διατήρησης. Το χαμηλό ύψος βλάστησης πιθανόν βελτίωσε τις συνθήκες τροφοληψίας και φωλεοποίησης τους ενώ, η παρουσία των βράχων προσέλκυσε είδη πτηνών σχετιζόμενα με αυτούς. Αντίθετα, η απουσία βόσκησης ευνόησε είδη σχετιζόμενα με τους θάμνους. Η ισορροπημένη βόσκηση των λιβαδιών είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των πτηνών των ψευδαλπικών λιβαδιών. Τα αποτελέσματα της διατριβής καταδεικνύουν ότι οι κοινότητες των στρουθιόμορφων αποκρίνονται στις δασικές και γεωργοκτηνοτροφικές διαχειριστικές πρακτικές που εφαρμόζονται στα μεσογειακά οικοσυστήματα. Συνεπώς, η απόκριση των κοινοτήτων των στρουθιόμορφων μας επιτρέπει να αξιολογήσουμε την ένταση των επιπτώσεων των ανθρωπογενών και περιβαλλοντικών παραγόντων με σκοπό τη λήψη κατάλληλων μέτρων διαχείρισης των οικοσυστημάτων στοχεύοντας στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.