Έμφυλος πολιτικός λόγος στον ελληνικό τύπο

Στόχος της παρούσας διατριβής είναι να μελετήσει τις κοινωνικές αναπαραστάσεις των γυναικών που συμμετέχουν σε συμβατικές και μη συμβατικές μορφές πολιτικής δραστηριοποίησης. Η μελέτη επικεντρώθηκε στον τρόπο με τον οποίο τέσσερις ευρείας κυκλοφορίας εφημερίδες του ελληνικού τύπου απεικονίζουν από τη μία πλευρά, τις γυναίκες εργαζόμενες στις επιχειρήσεις Πάλκο, Κλωστήρια Ναούσης και Υβόννη Στορς, που συμμετείχαν σε συνδικαλιστικές ενέργειες και κινητοποιήσεις και από την άλλη γυναίκες που κατηγορήθηκαν για συμμετοχή στις τρομοκρατικές οργανώσεις του ΕΛΑ και της 17 Νοέμβρη. Το υλικό που μελετήθηκε δημοσιεύτηκε κατά το διάστημα 2002-2005. Μέσα από την οπτική των θεωρητικών αρχών της Φαινομενολογίας, του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού και των μεταδομιστικών φεμινιστικών προσεγγίσεων εξετάστηκε πώς ο έντυπος λόγος αναπαριστά, παράγει και αναπαράγει νοήματα για τη σχέση ανάμεσα στις γυναίκες και την πολιτική. Βασισμένοι σε μία μεταδομιστική προσέγγιση της ανάλυσης λόγου οδηγηθήκαμε στην ανάλυση των λόγων που αρθρώνονται σε συνολικά 1000 άρθρα, επιλεγμένα από τις εφημερίδες Καθημερινή, Ριζοσπάστης, Τα Νέα και Το Βήμα. Μέσω αυτής προέκυψε μία ποικιλία κατηγοριών ισότιμης αλλά και στερεοτυπικής αναπαράστασης της ταυτότητας και δράσης των γυναικών. Στο επίπεδο της προβαλλόμενης ταυτότητας των γυναικών στο συνδικαλισμό παρατηρήθηκε ότι από τη μία πλευρά δόθηκε έμφαση σε έμφυλα χαρακτηριστικά όπως η μητρότητα, η εθνικότητα, η εξωτερική εμφάνιση και η ηλικία. Από την άλλη ωστόσο, βρέθηκε ότι οι γυναίκες απεικονίστηκαν ως εργαζόμενοι που έχασαν τη δουλειά τους, χωρίς να τονίζεται πάντα η έμφυλη διάσταση. Οι γυναίκες που είχαν κατηγορηθεί ότι συμμετείχαν στις τρομοκρατικές οργανώσεις παρουσιάστηκαν μέσω παρόμοιων εικόνων όπως αυτή της μητρότητας, της εξωτερική εμφάνισης και των αθώων θυμάτων αλλά επιπλέον, αναδείχθηκαν χαρακτηριστικά της εθνικότητας, της πολιτικής ιδεολογίας και της οικονομικής κατάστασης. Ειδικότερα, ο υπό μελέτη λόγος πρόβαλε μία αμφιταλάντευση ή/και αμηχανία σε αυτές τις γυναίκες καθώς παρατηρήθηκαν στοιχεία πολιτικής και οικονομικής ανεξαρτησίας στην προβαλλόμενη ταυτότητα που δεν εμπίπτουν σε έμφυλα κανονιστικά πλαίσια αλλά αντιθέτως οδηγούνται στην προβληματοποίηση αυτών. Όσον αφορά την προβαλλόμενη δράση παρατηρήθηκαν ομοιότητες και διαφορές στους κεντρικούς τρόπους αναπαράστασης των γυναικών στο συνδικαλισμό και την τρομοκρατία. Αναπαραστάθηκαν μέσω δύο κοινών θεματικών ως δυναμικές γυναίκες και ως θύματα. Στη συμβατική πολιτική απεικονίστηκαν να διαδηλώνουν και να αγωνίζονται μαζικά για τα εργασιακά τους δικαιώματα. Στην περίπτωση όμως της μη συμβατικής, ο λόγος εμφάνισε στοιχεία αμφιταλάντευσης καθώς από τη μία οι γυναίκες απεικονίζονται να συμμετέχουν ενεργά και σε κομβικούς ρόλους στις οργανώσεις. Από την άλλη όμως, η δυναμικότητα που προβάλλεται συνυφαίνεται με στοιχεία δαιμονοποίησης που συντελούν στην υποτίμηση της πολιτικής δράσης αυτών των γυναικών. Σε παρόμοια αποτελέσματα οδήγησε και η αφηγηματική τεχνική που προβάλλει τις γυναίκες των δύο κατηγοριών ως αθώα θύματα: απεικονίζει τις μεν αδύναμες να διαχειριστούν την κατάσταση της ανεργίας και τις δε πολιτικά εξαρτημένες από τους ερωτικούς συντρόφους τους.