Το μυστήριο της Ιεροσύνης στη μέση και ύστερη περίοδο του Βυζαντίου

Η παρούσα έρευνα ασχολείται με τις τάξεις των χειροτονιών των τριών ειδικών ευχαριστιακών λειτουργημάτων του διακόνου, του πρεσβυτέρου και του επισκόπου μέσα στα συμβατικά χρονικά όρια της μέσης και ύστερης βυζαντινής περιόδου (843-1453). Η προσέγγιση του θέματος επιτυγχάνεται με την χρήση των μεθόδων της Ιστορίας γενικότερα και της Ιστορίας της Λατρείας ειδικότερα, με κύριο έργο την ανίχνευση, την απομόνωση, την αξιολόγηση και την παρουσίαση πληροφοριών από τις άμεσες και έμμεσες ιστορικές πηγές τής υπό εξέταση περιόδου σύμφωνα με την προηγηθείσα και σύγχρονη βιβλιογραφία. Προς τούτο το περιεχόμενο της μελέτης μας κατανέμεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στα τρία πρώτα εξετάζεται η τελετουργική των χειροτονιών επί τη βάσει των έμμεσων ιστορικών πηγών. Στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζουμε την χειροτονία του διακόνου όπως διαμορφώνεται στα ευχολόγια, παρατηρούμε την εξέλιξη και την πρόσθεση τελετουργικών στοιχείων και ερευνούμε τις πιθανές αιτίες. Σε αυτό συμβάλουν και οι άμεσες πηγές όπως το κανονικό δίκαιο, τα λειτουργικά υπομνήματα και οι έμμεσες πηγές, όπως τα αγιολογικά κείμενα. Με τον ίδιο τρόπο προσέγγισης ακολουθούν και τα δύο επόμενα κεφάλαια. Έτσι, στο δεύτερο κεφάλαιο που αφορά την χειροτονία του πρεσβυτέρου παρουσιάζουμε την τάξη σύμφωνα με τα χειρόγραφα, το κανονικό δίκαιο, τα λειτουργικά υπομνήματα και τα αγιολογικά κείμενα.Το τρίτο κεφάλαιο που αναφέρεται στην επισκοπική χειροτονία και είναι εκτενέστερο, λόγω του όγκου των αναφορών σε πηγές. Η παρουσίαση της τάξεως επιτυγχάνεται με την ανάλυση των ευχολογίων, των λειτουργικών υπομνημάτων, του κανονικού δίκαιου. Σε αυτό το κεφάλαιο προστίθεται μια ξεχωριστή ενότητα, στην οποία διερευνάται η Ομολογία της Πίστεως, διότι ναι μεν είναι στάδιο της εκλογής αλλά βαθμηδόν λαμβάνει χώρα ακριβώς πριν την χειροτονία.Στο τέταρτο κεφάλαιο ασχολούμαστε με την ανάλυση των εικαστικών αποδόσεων των χειροτονιών ως άμεσες ιστορικές πηγές. Προσέτι, συγκεντρώνουμε, καταγράφουμε και σχολιάζουμε τις σχετικές παραστάσεις αντλώντας στοιχεία για την τελετουργική παρουσίαση των χειροτονιών, αναζητώντας ταυτόχρονα την θεολογική τους ερμηνεία. Αρχικά ερευνώνται τα αίτια και οι προϋποθέσεις για την γένεση και την εξέλιξη των εικαστικών αποδόσεων των χειροτονιών. Προχωρούμε στην διερεύνηση και αποσαφήνιση όρων με την βοήθεια των σωζόμενων επιγραφών της τελετής και τέλος αναλύουμε και περιγράφουμε τα εικονογραφικά στοιχεία που εντάσσονται στις εικαστικές αποδόσεις των χειροτονιών.Σε μια ξεχωριστή εντότητα παρατίθεται ο κατάλογος των εικαστικών μαρτυριών, ο οποίος ακολουθεί-κατά το μέτρο του δυνατού- την χρονολογική σειρά με ομαδοποίηση το είδος του μνημείου. Τέλος η ερευνά μας ολοκληρώνεται με τα συμπεράσματα και ακολουθούν οι βιβλιογραφικοί πίνακες, οι οποίοι ταξινομούνται σε πηγές και σε βοηθήματα ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα.