Μετάβαση των μαθητών, τριών από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί το ζήτημα της μετάβασης των μαθητών από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με απώτερη επιδίωξη την εστίαση και την καταγραφή αφενός των συνθηκών θεσμικού διαχωρισμού και αφετέρου της συνάρθρωσης των σχέσεων συνεργασίας μεταξύ των δύο βαθμίδων από την οπτική των εκπαιδευτικών.Το ζήτημα της μετάβασης των μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προσεγγίστηκε τόσο σε θεωρητικό όσο και σε εμπειρικό επίπεδο. Στο μεν πρώτο επίπεδο της εργασίας επιχειρήθηκε η επιστημονική τεκμηρίωση του θέματος με βάση τα δεδομένα της ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας. Πιο συγκεκριμένα, η θεωρητική ανάλυση αφορούσε στις βασικές λειτουργίες του θεσμού του σχολείου, στην οριοθέτηση της έννοιας της εκπαιδευτικής μετάβασης, στις βασικές θεωρίες της μετάβασης, στην αντιπαραβολή των ισχυόντων Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών των δύο βαθμίδων, στην επισκόπηση των ερευνητικών δεδομένων για τη μετάβαση και τέλος στην αποτύπωση των συνθηκών της ομαλής μετάβασης των μαθητών στο γυμνάσιο. Στο δε εμπειρικό μέρος της εργασίας επιδιώχθηκε να διερευνηθούν, με τη χρήση ερωτηματολογίου, οι απόψεις των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων σχετικά με το ζήτημα της μετάβασης των μαθητών του δημοτικού σχολείου στην ανώτερη βαθμίδα του γυμνασίου. Ο πληθυσμός του δείγματος περιλάμβανε τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που εργάζονται σε διάφορους νομούς της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρήθηκε μία πανελλήνιας εμβέλειας ποσοτική έρευνα κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2015-2016 σε διάφορες σχολικές μονάδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα από το χρονικό διάστημα 1/3/2016 έως 21/06/2016 πραγματοποιήθηκε η αποστολή των δύο ηλεκτρονικών ερωτηματολογίων (ένα για κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης). Μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς ο αριθμός των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων ήταν 409 για την πρωτοβάθμια και 395 για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αντίστοιχα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας διαπιστώθηκε κατ’ αρχάς πως η αυτοαντίληψη του επαγγελματικού ρόλου των δασκάλων και των καθηγητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό μέσα από την ανάλυση εννιά διαφορετικών πτυχών/ερωτημάτων που αφορούσαν στο εν λόγω ζήτημα. Αναφορικά με το θέμα της συνεργασίας των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων στο πλαίσιο της μετάβασης των μαθητών διαπιστώθηκε μια μεγαλύτερη προθυμία των δασκάλων έναντι των καθηγητών για μια στοιχειώδη επικοινωνία με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών σε θέματα εκπαίδευσης των μαθητών τους. Σχετικά με το θέμα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων στο ζήτημα της μετάβασης των μαθητών διαπιστώθηκε πως η συντριπτική πλειοψηφία των δασκάλων και των καθηγητών δεν έχει παρακολουθήσει τα τελευταία πέντε χρόνια κάποια σχετική επιμορφωτική δράση. Όσον αφορά στις προϋπάρχουσες απόψεις των εκπαιδευτικών για την αιτιολόγηση των προβλημάτων της μετάβασης, διαπιστώθηκε πως οι δάσκαλοι προκρίνουν ως σπουδαιότερο το λόγο του διαφορετικού στιλ διδασκαλίας των εκπαιδευτικών δημοτικού και γυμνασίου, ενώ οι καθηγητές δηλώνουν ως σημαντικότερο το λόγο των μαθησιακών «κενών» των μαθητών που μεταβαίνουν στο γυμνάσιο. Για το θέμα της εφαρμοζόμενης διδακτικής μεθοδολογίας των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων και της συσχέτισής του με τις δυσκολίες μετάβασης των μαθητών, διαπιστώθηκε πως οι δάσκαλοι αναφέρουν σε μεγαλύτερο βαθμό σε σύγκριση με τους καθηγητές ότι οι διαφορετικές διδακτικές πρακτικές που εφαρμόζονται στις δύο βαθμίδες δυσχεραίνουν την ομαλή μετάβαση των μαθητών τους. Στο ζήτημα των πρωτοβουλιών για τη διευκόλυνση της μετάβασης διαπιστώθηκε πως οι καθηγητές δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στην εκπαιδευτική πρωτοβουλία της στενής συνεργασίας των γυμνασίων με τους γονείς για μια πιο αποτελεσματική μετάβαση των παιδιών τους, ενώ αντίστοιχα οι δάσκαλοι δηλώνουν ως σημαντικότερη ότι στα δημοτικά σχολεία και στα γυμνάσια θα πρέπει να γίνονται ημερίδες ενημέρωσης για θέματα μετάβασης. Τέλος, όσον αφορά στο καίριο θέμα της «ασυνέχειας» μεταξύ των δύο υποχρεωτικών βαθμίδων και της επιρροής του στη δημιουργία των δυσκολιών της μετάβασης, διαπιστώθηκε πως η παρούσα θέση υιοθετείται σε μεγαλύτερο βαθμό από τους δασκάλους σε σύγκριση με ό,τι αντίστοιχα δηλώνεται από τους καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.