Η ηθική θεμελίωση των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών

Στη διατριβή μου σκιαγραφώ τον τρόπο με τον οποίο η αγροτική βιοτεχνολογία μέσω της γενετικής τροποποίησης αναμορφώνει και τροποποιεί όχι μόνο τις επιστημονικές αλλά και τις ηθικές μας προοπτικές. Βάσει του παραπάνω πλαισίου, οι στόχοι της διατριβής είναι η διερεύνηση των λόγων της διαφαινόμενης ανεπάρκειας της φιλοσοφίας στην παραχώρηση απαντήσεων ή εναλλακτικών προτάσεων, η παρουσίαση και κατανόηση της δυναμικής συγκεκριμένων φιλοσοφικών αλλαγών στον τομέα της βιοτεχνολογίας, η αξιολόγηση των προκαλούμενων ηθικών αντιπαραθέσεων, και εν κατακλείδι, η σαφέστερη επανατοποθέτηση της γεωργίας στο σταυροδρόμι συντονισμένων βιοηθικών και βιοτεχνολογικών στόχων.Στο πρώτο μέρος (κεφ Ι –ΙΙ), αναλύω τα συνήθη επιχειρήματα που απορρέουν από αντικρουόμενα βιοκεντρικά και ανθρωποκεντρικά ηθικά σχήματα. Συγκεκριμένα, σε επίπεδο οργανισμών χωρίς την ικανότητα του αισθάνεσθαι, εξετάζω την αριστοτελική τελεολογία και τη φαινομενική σκοπιμότητα της ζωής σε συνδυασμό με τις σύγχρονες θεωρίες του βιοκεντρισμού για την εγγενή αξία. Αυτές τις προσεγγίσεις τις αντιπαραβάλλω με τη φιλοσοφία της σύγχρονης εξελικτικής βιολογίας. Οι επιστημολογικές και αξιακές προεκτάσεις από τη συγκριτική ανάλυση ζευγών αντικρουόμενων εννοιών, αποκαλύπτουν τη δομική σύνδεση των παραπάνω θεωριών στα ζητήματα των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Εξετάζω, επίσης, κατ’ αναλογία, την έννοια της αριστοτελικής μίμησης και συμπληρωματικότητας της φύσης από την τεχνολογία, ώστε να υποστηρίξω αρτιότερα τη σύζευξη που επιχειρώ. Κατόπιν, στο επίπεδο των σύνθετων οικοσυστημάτων, αντιπαραβάλλω τις μονιστικές θεάσεις του αναγωγισμού και του ολισμού και καταλήγω πως η ανθρωποκεντρική και μη ανθρωποκεντρική προσέγγιση τους αντίστοιχα, εκτός από απαρχαιωμένες είναι κυρίως αντιπαραγωγικές. Αναδιατυπώνοντας τον προβληματισμό, αξιολογώ εναλλακτικές πλουραλιστικές φιλοσοφικές προσεγγίσεις, κατά Norton και Shrader-Frechette, οι οποίες ωστόσο κρίνονται μόνο αποσπασματικά επαρκείς.Στο δεύτερο μέρος (κεφ ΙΙΙ –ΙV), επικεντρώνομαι στις φιλοσοφικές στάσεις οι οποίες εδράζονται αποκλειστικά σε αντικρουόμενες ανθρωποκεντρικές θεωρίες. Αρχικά αναπτύσσω τη συστημική και φιλοσοφική βάση στην ανάλυση, αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων της γενετικής τροποποίησης με αιχμή του δόρατος την εφαρμογή του βιοδικαίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπό το πρίσμα δύο αντίθετων προσεγγίσεων, του απλοϊκού θετικισμού και του πολιτισμικού σχετικισμού και μέσω της ανάλυσης των βασικών επιχειρημάτων τους, επιβεβαιώνω ότι τα δύο αυτά άκρα αποτελούν τροχοπέδη στον θεσμικό τομέα. Ωστόσο ούτε η εναλλακτική προσέγγιση κατά Shrader-Frechette επιτυγχάνει να αντικαταστήσει τη λογική διχοτομία με ένα συνεχές πρακτικά χρήσιμο. Ολοκληρώνοντας, εστιάζω στη διχοτόμηση ανάμεσα σε σημερινές γενεές και σε αυτές στο απώτερο μέλλον. Με έναυσμα τη θεωρία της δικαιοσύνης κατά Rawls διατυπώνω επιφυλάξεις τόσο για τη χρήση του επιχειρήματος της βιωσιμότητας μέσω της ισότητας στους φυσικούς πόρους, όσο και της έννοιας της απόδοσης δικαιωμάτων σε μελλοντικές γενεές. Καταδεικνύω ότι η βιωσιμότητα δεν επαρκεί ως ακριβοδίκαιη και ταυτόχρονα ηθικά αρμόζουσα αρχή και αντίστοιχα κρίνω ότι η προσέγγιση κατά Weiss στην απόδοση πλανητικών συλλογικών δικαιωμάτων, προσκρούει σε αντεπιχειρήματα της προσωπο-αναφορικής και ατομικιστικής φύσης των δικαιωμάτων.Αντί συμπεράσματος, επιχειρώ μια συνοπτική αποτίμηση του ρόλου της φιλοσοφίας στα ζητήματα της αγροτικής βιοτεχνολογίας, και των επιστημολογικών και κανονιστικών προκλήσεών της. Εξετάζω τη δυνατότητα αντικατάστασης των διχοτομικών και μονιστικών θεωρήσεων από μια διαδικασία η οποία να προκρίνει τις υποθετικές, μη ανθρώπινες, γεωλογικές και χρονολογικές παραμέτρους των παραπάνω προκλήσεων. Ενδεικτικά, περιγράφω πιθανά βήματα προς την κατεύθυνση ενός λογικού συνεχούς στον ηθικό προβληματισμό. Εν τέλει, επισημαίνω την αδυναμία οριστικής επίλυσης των σχετικών ζητημάτων και την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της βιοηθικής σκέψης.