Η διερεύνηση της ψυχικής ανθεκτικότητας των Ελλήνων εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας γενικής και ειδικής εκπαίδευσης: παράγοντες προστασίας και κινδύνου και στρατηγικές ενίσχυσης στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης

Η ψυχική ανθεκτικότητα (ΨΑ) των εκπαιδευτικών έχει αναδυθεί ως ένα σημαντικό πεδίο έρευνας, ιδιαίτερα στις χώρες που παρατηρούνται υψηλά ποσοστά παραίτησης από το επάγγελμα. Στη διεθνή βιβλιογραφία εντοπίζονται πολλές μελέτες για την αξιολόγηση των επιπέδων της ψυχικής ανθεκτικότητας, καθώς και των παραγόντων κινδύνου και προστασίας. Αντίθετα, η ελληνική βιβλιογραφία είναι μάλλον περιορισμένη, με την πλειονότητα των ερευνών να επικεντρώνονται στην διερεύνηση της ΨΑ των παιδιών και των εφήβων. Μόνο πρόσφατα το ενδιαφέρον των ερευνητών εστίασε στην μελέτη της ΨΑ των εκπαιδευτικών. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της ΨΑ των Ελλήνων εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής αγωγής και η ανάδειξη των παραγόντων κινδύνου και προστασίας στην Ελλάδα που διανύει περίοδο οικονομικής κρίσης. Για τις ανάγκες του σκοπού της έρευνας διεξήχθησαν δύο επιμέρους έρευνες. Η Έρευνα 1 ήταν ποσοτική και είχε στόχους: α) την ανάδειξη των σημαντικότερων παραγόντων κινδύνου και προστασίας της ΨΑ, β) τη διερεύνηση της ΨΑ σε σχέση με τα δημογραφικά και υπηρεσιακά χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών, και, γ) την διερεύνηση του ρόλου της ΨΑ στη σχέση της αυτοαποτελεσματικότητας με την επαγγελματική εξουθένωση και το στρες. Στην έρευνα συμμετείχαν 636 εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας γενικής και ειδικής αγωγής, οι οποίοι εξετάστηκαν με την Πολυδιάστατη Κλίμακα Ψυχικής Ανθεκτικότητας Εκπαιδευτικών (Mansfield & Wosnitza, 2015), την Κλίμακα Αυτό-αποτελεσματικότητας των Εκπαιδευτικών (Tchannen-Moran & Woolfolk Hoy, 2001), την Κλίμακα Επαγγελματικής Εξουθένωσης της Μaslach (Maslach & Jackson, 1986) και την Κλίμακα Αντιληπτού Στρες (Cohen, Kamarck, & Mermelstein, 1983). Τα αποτελέσματα ανέδειξαν τους παράγοντες προστασίας και κινδύνου της ΨΑ με βάση τις κλίμακες που χρησιμοποιήθηκαν. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι η ΨΑ διαμεσολαβεί στη σχέση της αυτοαποτελεσματικότητας με την επαγγελματική εξουθένωση και το στρες. Η Έρευνα 2 που ακολούθησε ήταν ποιοτική και είχε ως στόχο την διερεύνηση των επιμέρους προστατευτικών παραγόντων της ΨΑ, την ανάδειξη των στρατηγικών που χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί για την ενίσχυση της ΨΑ τους και τέλος, τη διερεύνηση του εάν και με ποιον τρόπο οι κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη χώρα τα τελευταία χρόνια έχουν αναδείξει νέους παράγοντες κινδύνου ή/και έχουν επηρεάσει το επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Στην Έρευνα 2 συμμετείχαν 26 εκπαιδευτικοί που είχαν λάβει μέρος στην Έρευνα 1. Τα αποτελέσματα ανέδειξαν επιμέρους διαστάσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως προστατευτικοί παράγοντες της ΨΑ. Επιπρόσθετα, εντοπίστηκαν οι παράγοντες κινδύνου της ΨΑ που δεν αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία και σχετίζονται με το ελληνικό κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο. Τέλος, η κοινωνική υποστήριξη, η ατομική προσπάθεια και ο συμβιβασμός/αποδοχή της κατάστασης βρέθηκαν να αποτελούν τις βασικές στρατηγικές που χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί για την ενδυνάμωση της ΨΑ τους. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων και παρεμβάσεων για την ενδυνάμωση της ΨΑ των εκπαιδευτικών.