Η έννοια της ομοιότητας στον νεοπλατωνικό Πρόκλο

Η έννοια της «ομοιότητας» έχει ήδη αναδείξει την συστηματική παρουσία της στο πλαίσιο της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας τουλάχιστον από την διαλεκτική οντολογία της πλατωνικής πραγματείας Παρμενίδης (139c-140b), όπου αρθρώνεται το σύνολο των κατηγοριών των περιγραφουσών τον τρόπο ύπαρξης του μεταφυσικού και του φυσικού σύμπαντος. Στο περιεχόμενό της μάλιστα έχει στρέψει έντονα το ενδιαφέρον του ο πρώτος διάδοχος του Πλάτωνα στην Ακαδημία ο Σπεύσιππος, ενώ ιδιαίτερη είναι η επεξεργασία της στις πραγματείες του Αριστοτέλη. Ακόμη, ανάλογα με το πεδίο στο οποίο εντοπίζεται, διαπιστώνεται και η ιδιαίτερη λειτουργία της, η οποία κατά βάση είναι συγκριτική-σχεσιακή, αποφασιστικής παρέμβασης για τις όποιες διαδικασίες εκάστοτε τελούνται. Κατά την ύστερη αρχαιότητα και στην περίοδο του Νεοπλατωνισμού κατέχει κεντρική θέση στο οντολογικό σύστημα του σχολάρχη Πρόκλου και διαδραματίζει κεφαλαιώδη ρόλο τόσο στην συγκρότηση όσο και κατά τις μεταξύ τους σχέσεις της μεταφυσικής και της κοσμολογίας του. Σημειωτέον ότι και οι δύο κλάδοι εκλαμβάνονται υπό το πρίσμα τους ως συνεκτικών θεωρητικών συστημάτων, με την πρώτη να αποτελεί την αέναη και ανεξάντλητη πηγή και νοηματοδότηση της δεύτερης, η οποία παραπέμπει στην έλλογη αϊδιότητα και νομοθετικά λειτουργούσα έναντι τού φυσικού γίγνεσθαι. Πρέπει μάλιστα να διευκρινισθεί εξαρχής ότι στο σύστημα του νεοπλατωνικού διανοητή οι σχέσεις μεταξύ των δύο κόσμων δεν υπάγονται σε αδήριτους ντετερμινισμούς, αλλά ότι πραγματώνουν κορυφαίες καταστάσεις ελευθερίας και κατ’ αναλογίαν αμοιβαιότητας, κατιούσας και ανιούσας κατά περίπτωση. Η λεπτομέρεια αυτή είναι προσδιοριστική και του περιεχομένου που κατέχουν οι έννοιες εκείνες, οι οποίες περιγράφουν τις συναντήσεις τους, ακριβώς όχι ως εξωτερικά γεγονότα αλλά ως συνειρμικές αρθρώσεις. Από τον κανόνα αυτόν δεν εξέρχεται η ομοιότητα, αποτυπώνουσα όμως ένα αποφασιστικό σημείο των εν λόγω συναντήσεων, τις οποίες θα παρακολουθήσουμε να διακλαδίζονται σε ποικίλα επίπεδα, καθότι ο Πρόκλος θεάται με δυναμοκρατικό τρόπο την πραγματικότητα.