Ψηφιακό χάσμα και ανώτατη εκπαίδευση

Η ενσωμάτωση των ΤΠΕ, ιδιαίτερα του διαδικτύου στην ανώτατη εκπαίδευση είχε σοβαρές συνέπειες στις λειτουργίες της, συνέβαλε ουσιαστικά στην ανασυγκρότησή της. Πολλές έρευνες διεθνώς εστιάζονται στα σχετικά ζητήματα, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου διεπιστημονικού κλάδου, της κοινωνικής πληροφορικής, που εξετάζει τις κοινωνικές συνέπειες της χρήσης των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου. Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζεται στη χρήση του διαδικτύου για εκπαιδευτικούς σκοπούς που συνδέεται με την καινοτομία και την προώθηση της ισότητας των ευκαιριών στη διδασκαλία και τη μάθηση. Σύμφωνα με τις έρευνες όμως υπάρχει ψηφιακό χάσμα που αναπαράγει ή οξύνει τις κοινωνικές ανισότητες μεταξύ των φοιτητών. Τα ιδρύματα και τα κράτη αντιμετωπίζουν μια διπλή πρόκληση. Από τη μια μεριά, να περιορίσουν το ψηφιακό χάσμα στην ανώτατη εκπαίδευση, ώστε να αμβλυνθούν οι ανισότητες στη χρήση του διαδικτύου μεταξύ φοιτητών με διαφορετική κοινωνική προέλευση. Από την άλλη πλευρά, να βρουν λύσεις για τα δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στις προσπάθειες τους για την αντιμετώπιση του ψηφιακού χάσματος. Η πλούσια διεθνής βιβλιογραφία για το θέμα αυτό και η διαπίστωση ότι δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς το ζήτημα του ψηφιακού χάσματος στην ελληνική ανώτατη εκπαίδευση αποτέλεσαν κύρια αφορμή για την επιλογή του θέματος της διδακτορικής διατριβής. Σκοπός της ήταν να διερευνηθεί, αν υπάρχει ψηφιακό χάσμα, δηλαδή σχέση ανάμεσα στη χρήση του διαδικτύου για τις σπουδές, την αξιοποίηση των ηλεκτρονικών μαθημάτων και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των φοιτητών. Για την πραγματοποίηση της έρευνας επιλέχτηκε η ποσοτική μεθοδολογία και κατασκευάστηκε ένα ερωτηματολόγιο με σκοπό τη συγκέντρωση δεδομένων σχετικά με τις δεξιότητες χρήσης του διαδικτύου από τους φοιτητές, τη συχνότητα χρήσης για εκπαιδευτικούς σκοπούς, τις αντιλήψεις για τα ηλεκτρονικά μαθήματα, όπως και της επίδρασης διαφόρων μεταβλητών που προσδιορίζουν τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των φοιτητών. Από τα ευρήματα της έρευνας συμπεραίνεται ότι υπάρχει ψηφιακό χάσμα στο ελληνικό πανεπιστήμιο στη χρήση του διαδικτύου για εκπαιδευτικούς σκοπούς, με αποτέλεσμα να μην επωφελούνται στον ίδιο βαθμό όλοι οι φοιτητές. Οι φοιτητές με χαμηλή κοινωνική προέλευση να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, γιατί δεν έχουν συχνά τις δεξιότητες για τη χρήση του διαδικτύου. Με άλλα λόγια, δεν έχουν το τεχνικό και το πολιτισμικό κεφάλαιο να αξιοποιήσουν το διαδίκτυο ως μέσο και περιεχόμενο, προς όφελος των σπουδών τους. Η θεωρία του πολιτισμικού κεφαλαίου του Bourdieu, ειδικότερα οι έννοιες του πολιτισμικού και του τεχνικού κεφαλαίου, είναι πολύτιμο εργαλείο για να γίνει κατανοητό το ψηφιακό χάσμα στην ανώτατη εκπαίδευση, να αναζητηθούν τα αίτια και οι τρόποι αντιμετώπισής του. Η αντιμετώπιση του ψηφιακού χάσματος είναι μια αναγκαιότητα, καθώς η χρήση του διαδικτύου αποκτάει ολοένα και μεγαλύτερη χρησιμότητα για τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές διαδρομές, την καθημερινή ζωή των ατόμων. Προϋποθέτει να γίνουν συστηματικές έρευνες για επιμέρους ζητήματα και διαστάσεις του ψηφιακού χάσματος, ώστε να υπάρχουν κατάλληλα δεδομένα για αναπτυχθεί η επιστημονική συζήτηση και να αναζητηθούν οι κατάλληλες πολιτικές και οι πρακτικές αντιμετώπισή του.