Η αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών από τους Έλληνες αγρότες και η διερεύνηση του αντίστοιχου ψηφιακού χάσματος

Στην παρούσα διατριβή διερευνάται η αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) από τους Έλληνες αγρότες και η διαμόρφωση του αντίστοιχου ψηφιακού χάσματος. Για τις ανάγκες της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν τόσο πρωτογενή όσο και δευτερογενή δεδομένα. Τα δευτερογενή δεδομένα αφορούν σε στατιστικά στοιχεία για τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά του αγροτικού τομέα και χώρου στην Ελλάδα, τα οποία αντλήθηκαν από εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς βάσεις δεδομένων, η μελέτη των οποίων κρίθηκε σκόπιμη, καθώς ο αγροτικός τομέας αποτελεί το βασικό υποκείμενο της παρούσας διατριβής. Τα πρωτογενή δεδομένα της έρευνας διακρίνονται σε δυο κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αφορά σε στοιχεία για την έκταση του δικτύου ευρυζωνικότητας στις Π.Ε. Ηρακλείου και Κιλκίς, τα οποία συγκεντρώθηκαν μέσω προσωπικής επικοινωνίας με τα κατά τόπους συνεργεία διεύρυνσης του δικτύου ευρυζωνικότητας. Η δεύτερη κατηγορία πρωτογενών δεδομένων προέρχονται από την ποσοτική έρευνα, η οποία βασίστηκε στη συμπλήρωση, με προσωπικές συνεντεύξεις, ενός δομημένου ερωτηματολογίου, το οποίο εφαρμόστηκε, καταρχήν, πιλοτικά και στη συνέχεια σε δείγμα 339 κατόχων αγροτικών εκμεταλλεύσεων που δραστηριοποιούνται στις Π.Ε. Ηρακλείου και Κιλκίς.Το μεθοδολογικό πλαίσιο ανάλυσης των δεδομένων της ποσοτικής έρευνας περιλαμβάνει μια περιγραφική ανάλυση συχνοτήτων, μέσα από την οποία σκιαγραφείται η υφιστάμενη κατάσταση στην υιοθέτηση ΤΠΕ, αλλά και οι στάσεις των κατόχων αγροτικών εκμεταλλεύσεων στις νέες τεχνολογίες, στην καινοτομία και στη συνεργασία. Εφαρμόζεται Ανάλυση Παραγόντων στις δύο κύριες πολυθεματικές μεταβλητές της έρευνας και έλεγχος αξιοπιστίας. Ακολουθεί διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των κοινωνιολογικών χαρακτηριστικών του δείγματος, της χρήσης του διαδικτύου και του επιπέδου δεξιοτήτων στη χρήση των ΤΠΕ. Στη συνέχεια, ερευνώνται τα χαρακτηριστικά των Παραγόντων με τη μέθοδο της Κατηγορικής Παλινδρόμησης. Τέλος, εφαρμόζεται συσταδοποίηση δείγματος με K-means, ώστε να σχηματιστούν ομάδες στάσεων στις νέες τεχνολογίες και στην καινοτομία. Μεταξύ των αποτελεσμάτων της έρευνας ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρημα ότι, οι κάτοχοι αγροτικών εκμεταλλεύσεων που εμφανίζουν υψηλότερο σκορ στον παράγοντα «Υψηλές δεξιότητες ΤΠΕ» είναι εκείνοι με σχετικά υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, μεγαλύτερη εμπειρία και συχνότητα χρήσης στις ΤΠΕ, αλλά ασκούν ως δευτερεύον επάγγελμα το αγροτικό και δε καινοτομούν, καταδεικνύοντας την ύπαρξη ενδοαγροτικού ψηφιακού χάσματος. Επίσης, οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, παρά το γεγονός ότι έχουν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο αλλά και δεξιότητες στη χρήση ΤΠΕ από τους κατά δευτερεύον επάγγελμα αγρότες, πραγματοποιούν στατιστικά σημαντικά συχνότερα διαδικτυακές αναζητήσεις στον παράγοντα «Πληροφόρηση-ενημέρωση του αγρότη», εύρημα που ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα των διαφοροποιήσεων στην οργανωσιακή κουλτούρα που φέρει η επιλογή του αγροτικού επαγγέλματος ως κύριο ή δευτερεύον. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το εύρημα της μείωσης του γεωγραφικού ψηφιακού χάσματος ως αποτέλεσμα της εφαρμογής προγραμμάτων κοινωνικής πολιτικής, καθώς η πρόσβαση στο διαδίκτυο από το νοικοκυριό των κατόχων αγροτικών εκμεταλλεύσεων δεν εμφανίζει στατιστικά σημαντική σχέση με την ύπαρξη υποδομών ADSL ευρυζωνικότητας στον οικισμό κατοικίας (εύρημα μη αναμενόμενο βάσει της βιβλιογραφίας) και οφείλεται στην υιοθέτηση εναλλακτικών τύπων πρόσβασης που διατίθενται μέσω των προγραμμάτων «Εθνικό Δίκτυο Σημείων Ασύρματης Πρόσβασης στο Διαδίκτυο Wifi Hotspot» και «Επιταγή Ψηφιακή Αλληλεγγύη». Στη συσταδοποίηση με K-means διακρίνονται πέντε τύποι στάσεων στην υιοθέτηση των ΤΠΕ και στην καινοτομία, κάθε μια εκ των οποίων έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Μεταξύ αυτών διακρίνεται ο τύπος των κατόχων αγροτικών εκμεταλλεύσεων που αρνούνται τις ΤΠΕ λόγω στάσης ζωής, ο τύπος των συντηρητικών και αδιάφορων απέναντι στις ΤΠΕ, και ο τύπος των ενεργητικών αγροτών και αποδεκτών των ΤΠΕ.Από την έρευνα προκύπτουν δυο κλίμακες με υψηλό δείκτη αξιοπιστίας. Η πρώτη κλίμακα αφορά στην πολυθεματική μεταβλητή «Δεξιότητες των κατόχων αγροτικών εκμεταλλεύσεων στη χρήση ΤΠΕ» και η δεύτερη στη «Αξιοποίηση του διαδικτύου από τους κατόχους αγροτικών εκμεταλλεύσεων». Οι δύο αυτές κλίμακες, βάσει της αξιοπιστίας τους, είναι εν δυνάμει αξιοποιήσιμες από τις συμβουλευτικές υπηρεσίες της χώρας για την ανίχνευση των εκπαιδευτικών αναγκών των αγροτών, με στόχο τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων ΤΠΕ στον αγροτικό τομέα.