Η θεσμική διάσταση της εκμετάλλευσης των υποθαλασσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Κασπία

Στο Κεφάλαιο Α, στην εισαγωγή παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα γεωλογικά χαρακτηριστικά της Βόρειας και της Νότιας Λεκάνης της Κασπίας, καθώς και τα βασικά γνωρίσματα, που χαρακτηρίζουν την έρευνα, παραγωγή, ανάπτυξη και εξαγωγή των υδρογονανθράκων. Στη συνέχεια, αναλύονται και παρουσιάζονται σε χάρτες τα μεγάλα υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, τα οποία αποτέλεσαν το αντικείμενο των συμβάσεων διανομής της παραγωγής (Production Sharing Agreement- PSA) και οι προοπτικές της έρευνας για το μέλλον.Στο Κεφάλαιο Β αναλύονται ενδελεχώς τα γεωφυσικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των παράκτιων ζωνών της Κασπίας, με ιδιαίτερη έμφαση στις παράκτιες οικονομικές ζώνες (Caspian Economic Hinterland- CEH) των πέντε κρατών της Κασπίας. Στο Κεφάλαιο Γ παρουσιάζεται και αναλύεται το θέμα του νομικού καθεστώτος της Κασπίας. Στο πρώτο υποκεφάλαιο συντελείται μία ενδελεχής ιστορική αναδρομή μέχρι και τη διάλυση της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. το 1990, συνεπεία της οποίας ανέκυψε το νομικό κενό. Στο δεύτερο υποκεφάλαιο παρουσιάζεται το νομικό πλαίσιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ των πέντε νέων κρατών από το 1991 μέχρι και σήμερα, επί τη βάσει της Σύμβασης για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (1982), ήτοι η επιχειρηματολογία λίμνη ή θάλασσα και αναλύεται η εθνική θέση του κάθε παράκτιου κράτους ξεχωριστά καθώς και οι λόγοι υιοθέτησης της κάθε εθνικής θέσης. Ιδιαίτερη ανάλυση γίνεται για τη ρωσική εθνική θέση και την εφαρμογή της αρχής της «παραλλαγμένης μέσης γραμμής», η οποία αποτέλεσε εξαρχής τη βάση των συνομιλιών τόσο σε διμερές όσο και σε πενταμερές επίπεδο. Στο τρίτο υποκεφάλαιο παρουσιάζονται και αναλύονται τα πρωτόκολλα (τρία διμερή και ένα τριμερές) μεταξύ Ρωσίας, Αζερμπαϊτζάν και Καζακστάν, το περιεχόμενό τους και η συλλογιστική πίσω από την υιοθέτησή τους.Στο Κεφάλαιο Δ παρουσιάζεται καταρχήν το εν γένει συμβατικό πλαίσιο έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων και στη συνέχεια αναλύονται, ξεχωριστά και συγκριτικά, οι διεθνείς συμβατικοί τύποι έρευνας και εξόρυξης υποθαλασσίων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου: σύμβαση παραχώρησης (concession), σύμβαση διανομής της παραγωγής (production sharing), σύμβαση παροχής υπηρεσιών (service) και μικτή επιχείρηση (joint venture). Στη συνέχεια, η εργασία επικεντρώνεται ειδικότερα στον συμβατικό τύπο του Production Sharing Agreement (PSA) και αναλύεται ενδελεχώς ο τρόπος λειτουργίας, το κάθε στάδιο εφαρμογής της σύμβασης, το φορολογικό μοντέλο με παράθεση των αντίστοιχων πινάκων και γραφημάτων, καθώς και πώς ο συμβατικός αυτός τύπος εξυπηρετεί τα κατεξοχήν αντικρουόμενα συμφέροντα κράτους και επενδύτριας κοινοπραξίας.Στο Κεφάλαιο Ε γίνεται η παρουσίαση της εφαρμογής του συμβατικού τύπου του PSA στην εκμετάλλευση των υποθαλασσίων κοιτασμάτων του Αζερμπαϊτζάν και του Καζακστάν ειδικότερα. Συγκεκριμένα, αναλύεται ενδελεχώς και εμπεριστατωμένα το μοντέλο PSA του Αζερμπαϊτζάν και αποδεικνύεται με επιχειρηματολογία γιατί αυτό το μοντέλο θεωρείται διεθνώς επιτυχημένο και προτιμάται από τις ξένες επενδύτριες εταιρείες . Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η εφαρμογή του PSA στο Καζακστάν, τα προβλήματα, που ανέκυψαν εξαιτίας της αναθεωρητικής και επεμβατικής πολιτικής της κυβέρνησης και του καθεστώτος Nazarbayev και πώς οδηγηθήκαμε το 2009 στην εγκατάλειψη του συμβατικού αυτού τύπου από πλευράς Καζακστάν. Και στις δύο περιπτώσεις, αναλύεται ο ρόλος και η μορφή ανάμειξης των δύο κρατικών ενεργειακών εταιρειών των δύο χωρών, Socar και KMG.Τέλος, στο Κεφάλαιο ΣΤ συντελείται η συγκριτική ανάλυση της εφαρμογής του συμβατικού τύπου του PSA στο Αζερμπαϊτζάν και στο Καζακστάν, ήτοι οι διαφορές μεταξύ του μοντέλου PSA του Αζερμπαϊτζάν και του μοντέλου φορολόγησης ΕΡΤ- Excess Profit Tax, που εφαρμόστηκε στο Καζακστάν. Ως βασικό συμπέρασμα της διατριβής προκύπτει ότι η υιοθέτηση ενός σταθερού, από χρονικής, οικονομικής, φορολογικής και νομικής άποψης, μοντέλου συμβολαίου, όπως έκανε το Αζερμπαϊτζάν, αποτελεί τη μεγαλύτερη εγγύηση για τις ξένες εταιρείες για να επενδύσουν στα κοιτάσματα μιας τρίτης χώρας.