Agritourism and local development

Ο τουρισμός είναι μια δραστηριότητα που περιλαμβάνει την οικονομία, την κοινωνία και τη φύση. Εκτός από το μαζικό τουρισμό, έχουν αναπτυχθεί πολλές διαφορετικές μορφές τουριστικών δραστηριοτήτων και προϊόντων που κερδίζουν έδαφος όσο αφορά τη ζήτηση. Οι συζητήσεις για τον ορισμό τέτοιων δραστηριοτήτων τυπικής μικρής κλίμακας έχουν προωθήσει ορισμένους τύπους, όπως ο αγροτουρισμός, ο τουρισμός υπαίθρου ή/και ο αγροτικός τουρισμός. Η διδακτορική αυτή διατριβή συμβάλλει στην εννοιολογική ανάλυση του αγροτουρισμού με έμφαση στις επιπτώσεις του στην τοπική ανάπτυξη. Μετά από ένα σύντομο ιστορικό ανάπτυξης του αγροτουρισμού, παρουσιάζονται οι επιπτώσεις του στην τοπική ανάπτυξη. Στη συνέχεια συζητείται μια τυπολογία των διαφόρων μορφών αγροτουρισμού, η κλίμακα λειτουργίας των επιχειρήσεων και των δικτύων που σχετίζονται με τον αγροτουρισμό. Το εννοιολογικό πλαίσιο που προκύπτει υποδηλώνει την ανάγκη ειδικής χαρτογράφησης του τύπου, της κλίμακας και των δικτύων προκειμένου να προσδιοριστούν οι επιπτώσεις σε τοπικό επίπεδο και να παρασχεθούν σημαντικές πληροφορίες για τη διαχείριση του αγροτουρισμού. Αυτή λοιπόν η διατριβή επιχειρεί να καλύψει ένα σημαντικό κενό στη διεθνή βιβλιογραφία αξιολογώντας τις επιπτώσεις των αγροτουριστικών δραστηριοτήτων σε τοπικό επίπεδο συνδυάζοντας διάφορες πτυχές: τον τύπο αγροτουριστικών επιχειρήσεων, την κλίμακα λειτουργίας τους και τα δίκτυα με άλλους (τοπικούς) εταίρους. Αν και η έννοια της τοπικής ανάπτυξης χρησιμοποιείται ευρέως στην επιστημονική βιβλιογραφία και πολιτική, ωστόσο, οι ποσοτικές προσεγγίσεις που σχετίζονται με αγροτουριστικά προϊόντα και δραστηριότητες είναι ελάχιστες. Επίσης, η διδακτορική διατριβή διερευνά τα χαρακτηριστικά των άτυπων αγροτουριστικών δικτύων εντός των προορισμών με τη βοήθεια της ανάλυσης κοινωνικών δικτύων και μέσω της μέτρησης των μάκρο και μέσο δομικών πτυχών τους. Ο κύριος στόχος είναι να επεξηγηθούν και να συζητηθούν ποσοτικές και ποιοτικές πτυχές αυτών των δικτύων με επιλεγμένους φορείς που συνδέονται (άμεσα ή έμμεσα) με τον αγροτουριστικό τομέα. Οι ποσοτικές πτυχές περιλαμβάνουν: την ποσότητα των συνδέσμων, τη χωρική έκταση των δικτύων, τον τύπο της σχέσης, το "πάχος" της, τη διάρκεια της σχέσης, ζητήματα εποχικότητας καθώς και την ικανοποίηση της συνεργασίας. Οι ποιοτικές πτυχές περιλαμβάνουν το είδος της σχέσης και ποιος (αν κάποιος) έχει τον «έλεγχο» πάνω σε αυτή τη σχέση. Επιπλέον, λόγω της έλλειψης κατανόησης και ασυνεπειών στον ορισμό του αγροτουρισμού που υπογραμμίζεται στη βιβλιογραφία, η διατριβή αυτή αναλύει τις αντιλήψεις για τον αγροτουρισμό και τη συνεργασία με μια πλειάδα ποιοτικών μεθόδων: χωρίς εποπτεία (α) εξόρυξη κειμένου, (β) ανάλυση συναισθημάτων με τη χρήση λεξικογραφικής βάσης δεδομένων και (γ) την επίβλεψη της ποιοτικής ανάλυσης δεδομένων. Μία προκαταρκτική μελέτη για τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη της μετα-ανάλυσης της βιβλιογραφίας για τα νησιά του Αιγαίου αποτέλεσε τη βάση αυτής της διδακτορικής διατριβής και για την επιλογή των περιπτωσιολογικών μελετών. Τελικά, επιλέχθηκαν δύο μελέτες περιπτώσεων με διαφορετικά γεωγραφικά και τουριστικά χαρακτηριστικά, ένα νησί - η Λέσβος στο Βόρειο Αιγαίο και μια ηπειρωτική περιοχή - η Λίμνη Πλαστήρα στη Θεσσαλία, στo κεντρικό τμήμα της Ελλάδας. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν με προσωπικές σε βάθος συνεντεύξεις και με τη χρήση ημι-δομημένων ερωτηματολογίων. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι οι διαφορές ανά τύπο αγροτουριστικής μονάδας των δύο μελετών περίπτωσης μπορούν να συνοψιστούν στη δομή της αγροτουριστικής προσφοράς, στην κλίμακα, παρέχοντας στους ιδιοκτήτες τους πρόσθετο εισόδημα σε πολυδύναμα αγροτικά νοικοκυριά και στα δίκτυα που επηρεάζονται από τα διαφορετικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά, αλλά αυτές οι διαφορές δεν αντικατοπτρίζονται στα συνολικά αποτελέσματα της τοπικής ανάπτυξης. Πιθανόν η έννοια της τοπικής ανάπτυξης να είναι πιο περίπλοκη και ο σύνθετος δείκτης που μετράται σε αυτή τη διατριβή να επηρεάζεται από περισσότερους παράγοντες. Παρόλες τις αβεβαιότητες και τα ζητήματα μέτρησης, είναι κατανοητό ότι η απλή περιγραφική τυπολογία δεν είναι αρκετή. Τα ζητήματα δικτύων και κλίμακας μπορεί να είναι σημαντικά τόσο για τη σύγκριση των διαφόρων τύπων αγροτουριστικών μονάδων, όσο και για τη συνολική δραστηριότητα και την περιοχή. Επίσης, τα ευρήματα για τα εξεταζόμενα δίκτυα δείχνουν ότι επηρεάζονται εν μέρει από τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά των μελετών περίπτωσης και είναι πολύ παρόμοια από απόψεως απόλυτων αριθμών και μετρικών δικτύων. Παρόλο που η έρευνα για τα δίκτυα αποτελεί μια αναδυόμενη και πολλά υποσχόμενη προσέγγιση, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ανεπίσημων δικτύων φαίνεται να είναι αναπόσπαστα στοιχεία για την κατανόηση των δικτύων και το σχεδιασμό τουριστικών πολιτικών. Από μεθοδολογικής άποψης, και οι τρεις ποιοτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται, παρέχουν πρωτότυπες ιδέες σε αυτά τα θέματα. Η συνολική εικόνα για τον αγροτουρισμό και τη συνεργασία είναι θετική. Η κοινή αντίληψη φαίνεται σημαντική για τη συνεργασία και τη δικτύωση, ωστόσο η κατάρτιση δεν απαιτείται μόνο για την αποτελεσματική προώθηση του αγροτουρισμού, αλλά και για τις τεχνικές συνεργασίας, τα οφέλη, τους μηχανισμούς οικοδόμησης εμπιστοσύνης και τις βέλτιστες πρακτικές.