Ever-moving repose

Στη διατριβή εξετάζεται η θεωρία για τη χρονικότητα και την οντολογική της σημασία, όπως αυτή μπορεί να ανασυντεθεί από το περιεχόμενο των έργων του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού (7ος αιώνας μ.Χ.). Ως μεθοδολογικό βοήθημα και ως ερμηνευτική προσέγγιση αξιοποιείται η απόπειρα του Χρήστου Γιανναρά για την δημιουργία μιας κριτικής και σχεσιακής οντολογίας, βασισμένης σε μια ριζική επικαιροποίηση κατηγοριών της βυζαντινής φιλοσοφίας, με κυρίως πηγή το έργο του Χρ. Γιανναρά «Προτάσεις Κριτικής Οντολογίας». Η υπόθεση εργασίας της διατριβής είναι πως ο Μάξιμος Ομολογητής συνθέτει μια νέα φιλοσοφική θεώρηση των μεταφυσικών κατηγοριών της κινήσεως και του χρόνου, βασιζόμενος στην αριστοτελική περί κινήσεως και χρόνου θεώρηση. Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι από τα έργα του Μαξίμου προκύπτει μια τριμερής θεωρία για τη χρονικότητα, με αξιώσεις πρωτοτυπίας στην ιστορία της φιλοσοφίας και συγκεκριμένα των οντολογικών θεωρήσεων του χρόνου. Ο Μάξιμος δομεί τις προτάσεις του μεθοδικά πάνω στο αριστοτελικό πρωτότυπο, επεκτείνοντάς το σε μια τριμερή θεώρηση με αξιώσεις φιλοσοφικής πρωτοτυπίας. Διακρίνει μεταξύ της απλής χρονικότητας των αισθητών, του χρόνου, μιας δεύτερης μορφής χρονικότητας η οποία συνίσταται στον χρόνο άνευ κινήσεως, τον αιώνα (που δεν ταυτίζεται με την αιωνιότητα), και στην αεικίνητο στάση, δηλαδή στην χρονικότητα αποδεσμευμένη από τις αναγκαιότητες της κτιστότητας, σύμφωνα πάντοτε με τις κατηγορίες της οντολογικής και κοσμολογικής θεώρησης του Μαξίμου. Στον Αριστοτέλη, ο χρόνος μετράει την κίνηση, συνιστά μέτρηση της κινήσεως—ορισμό που επαναλαμβάνει και ο Ομολογητής. Όμως, για τον Μάξιμο η κίνηση σημαίνει πολύ περισσότερα από την μηχανιστική θεώρησή της: μιλά για ερωτική κίνηση μεταξύ κτιστών και Κτίστου, για επιστρεπτική κίνηση των κτιστών στο Άκτιστο, για κίνηση κατά φύση που καταφάσκει στο κάλεσμα του Θεού και για κίνηση παρά φύση που το αρνείται, επιλέγοντας την άσχετη ατομικότητα, την φθορά και τον θάνατο. Η κίνηση όμως είναι κατ' αρχήν συνάρτηση της αποστάσεως-διαστάσεως-διαστήματος, την οποία αίρει η πληρότητα της κοινωνίας των ετεροτήτων. Ή η οποία μεγεθύνεται με την άρνηση της κοινωνίας. Αυτήν την κατάφαση ή άρνηση, αυτήν την κίνηση, αυτήν την σχέση (είτε μεταξύ των κτιστών είτε μεταξύ κτιστών και Κτίστου) μετράει η χρονικότητα, πραγματωμένη είτε ως χρόνος, είτε ως αιών, είτε ως η αδιάστατη στάσις αεικίνητος της θεώσεως. Για τον Μάξιμο Ομολογητή, ο χρόνος μετράει την σχέση.