Gabriel Tarde

Σκοπός της διατριβής ήταν η μελέτη ήταν η μελέτη του γάλλου κοινωνικού στοχαστή Γκαμπριέλ Ταρντ. Ο Ταρντ, συγκαιρινός του Εμίλ Ντυρκέμ και ένας από τους ιδρυτές της γαλλικής κοινωνιολογικής σκέψης, παρέμεινε παραμελημένος καθώς το έργο του ξέφευγε από το κυρίαρχο επιστημονικό παράδειγμα. Ωστόσο την τελευταία δεκαετία η σκέψη του αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο και γίνεται χρήση της στην κοινωνική και πολιτισμική θεωρία.. Το σχέδιο του δεν ήταν καθαρά κοινωνιολογικό, ψυχολογικό ή οικονομικό αλλά μια σύνθετη σύμπλεξη δυνάμεων που λειτουργούν σύμφωνα με γενικές αρχές. Προτάσσει ένα άνοιγμα στην καθημερινότητα, στο βιωμένο, στις σχέσεις, στα αντικείμενα και στις «ελάσσονες πολιτικές». Μια «μικροκοσμολογία», όπως θέλησαν να την ονομάσουν αργότερα, ή μια προσοχή στην δι-υποκειμενικότητα που διέπει κάθε σχέση. Αυτή του η θέση του επιτρέπει, όταν διερωτάται για το τι συγκροτεί την κοινωνία, να εντοπίσει και να αναδείξει τρεις κομβικές έννοιες τη μίμηση την επινόηση και την αντίθεση συγκροτώντας μια θεωρία δια-ψυχολογίας (interpsycholgie). Οι ιδέες που διατύπωσε για την στενή σχέση ανάμεσα στην ατομική προσωπικότητα, τα μοτίβα μίμησης και την κοινωνική δομή παραμένουν και σήμερα ενδιαφέρουσες. Αλλά η πιο τολμηρή πρόταση του είναι ότι η πίστη και η επιθυμία είναι οι θεμελιακές δυνάμεις όλων ανθρώπινων λειτουργιών και της κοινωνίας, διαμορφώνουν και μεταμορφώνουν θεσμούς, ομάδες και άτομα. Αν ο Ταρντ κατηγορήθηκε ότι φτιάχνει μεταφυσική αυτό συμβαίνει επειδή βασίζει το κοινωνικό σε μια σχέση. Το θεμελιώδες κοινωνικό γεγονός είναι η σχέση, σχέση διαφοράς και σχέση κατοχής. Η διαφορά παράγεται είτε τη στιγμή που δύο ρεύματα συγκρούονται (αντίθεση), είτε τη στιγμή που η μίμηση «παρεκκλίνει» ελάχιστα και παράγει κάτι όμοια αλλά όχι ίδιο. Η κατοχή οφείλεται στις εμπαθείς σχέσεις που αναπτύσσουν τα άτομα μεταξύ τους. Ο Ταντ αντιλαμβάνεται τον κόσμο φτιαγμένο από μονάδες Οι μονάδες φτιάχνονται μέσα σε δυναμικά πεδία. παθών, επιθυμιών, πεποιθήσεων. Η εξουσία συγκροτείται με τον ίδιο τρόπο που δομούνται όλα τα όντα, είναι δηλαδή ένας συνδυασμός δυνάμεων ιεραρχημένων, οι οποίες υπόκεινται στην ηγεμονία μας εξ αυτών η οποία μεταδίδεται και αυξάνεται χρησιμοποιώντας τις άλλες. Το έργο του μας παρέχει πολύτιμα εργαλεία προκειμένου να μπορέσουμε να συλλάβουμε το κοινωνικό πεδίο ως κάτι το αναπόφευκτα ανοικτό και δυναμικό καθώς σημασία για τον Ταρντ έχουν όλοι οι ολοκληρωμένες κοινωνικές δομές αλλά τα δίκτυα που τις παράγουν. Το ερώτημα για τον ορισμό της κοινωνίας και τους αντίστοιχους ορισμούς του ατομικού και του συλλογικού υποκείμενου είναι κρίσιμα. Τα θεμελιώδη ζητήματα κοινωνικής τάξης, ταυτότητας και εξουσίας, καθώς και η σχέση ανάμεσα στο κοινωνικό και το πολιτικό, είναι όλα αξεδιάλυτα ριζωμένα στο πλέγμα του συλλογικού-ατομικού υποκειμένου. Η παρούσα διατριβή είναι μια απόπειρα να αποτυπωθεί πως η ταρντική θεμελίωση της affectio και οι έννοιες του ατομικού και του συλλογικού χρησιμοποιούνται σήμερα όχι μόνο ως απόπειρα αναζωογόνησης της κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας αλλά και ως μια απάντηση στο πιεστικό πρόβλημα του ελέγχου των πραγματικών παθών και ενεργειών που διαπερνούν τα σύγχρονα πλήθη και της τιθάσευσης τους σε κοινωνική και πολιτική δράση.