Πολιτικά κόμματα

Η παρούσα έρευνα έχει ως στόχο τη μελέτη της δομής, της χρηματοδότησης και της προβολής των πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα, με σημαντικές αναφορές, συγκρίσεις και αναλυτικούς πίνακες στο αντίστοιχο θεσμικό νομικό – πολιτικό πλαίσιο στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Ο απώτερος σκοπός είναι η ανάδειξη των εγγενών αδυναμιών του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος, η σύγκριση και ο παραδειγματισμός από το ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον και η παράθεση εναλλακτικών προτάσεων βελτίωσης και αλλαγής με στόχο την εξάλειψη κάθε ανισότητας στο πλαίσιο του πολιτικού ανταγωνισμού, αλλά και την αφύπνιση του πολίτη ως ενεργού μέλους της κοινωνίας. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε για την διεξαγωγή της έρευνας ήταν η μελέτη σε ξεχωριστά μέρη της προέλευσης, της δομής, της χρηματοδότησης, της προβολής και της θέσης των πολιτικών κομμάτων στην κοινωνική πραγματικότητα, η ανάδειξη των αδυναμιών σε κάθε στάδιο και η παράθεση προτάσεων βελτίωσης τόσο σε κάθε στάδιο ξεχωριστά όσο και συνολικά στο τέλος. Η βιβλιογραφία, αρθρογραφία και νομολογία βρίσκονται στο τέλος της διατριβής. Τα πολιτικά κόμματα έχουν μεγάλη σημασία για τη λειτουργία του πολιτεύματος αφενός διότι αποτελούν μέσο διασύνδεσης του πολίτη με τους φορείς διακυβέρνησης αφετέρου διότι αποτελούν και τους διαύλους μέσα από τους οποίους οι φορείς αυτοί ενημερώνονται για τα αιτήματα των πολιτών. Το κομματικό σύστημα επηρεάζει τη δομή των κομμάτων που αναπτύσσονται σε μία χώρα. Το κομματικό σύστημα εξαρτάται από το ειδικό βάρος ορισμένων κρίσιμων παραγόντων, αλλά και από την αλληλεξάρτησή τους. Σε ένα πολυκομματικό σύστημα δίνεται η ευκαιρία σε διάφορα πολιτικά κόμματα να έρθουν στην εξουσία, είτε μόνα τους, είτε σχηματίζοντας κυβερνήσεις συνασπισμού. Από την άλλη, στα μονοκομματικής κυριαρχίας συστήματα ο Duverger το 1951 ενέτασσε μόνο τα μονοκομματικά συστήματα και τα «συστήματα κυρίαρχου κόμματος», όπως τα είχε ο ίδιος ονομάσει. Η μεταγενέστερη όμως θεωρία πρόσθεσε δύο ακόμη ενδιάμεσες κατηγορίες: τα συστήματα «ηγεμονικού» κόμματος και τα συστήματα «υπερκυρίαρχου» κόμματος. Ωστόσο, ο πολυκομματισμός οδηγεί σε εξωτερίκευση πολιτικών διεργασιών. Η διαπραγμάτευση για τη δημιουργία πολιτικών συμβιβασμών γίνεται πλέον θέμα δημόσιας διαβούλευσης. Οι αντίστοιχες διεργασίες στο εσωτερικό των μεγάλων κομμάτων σπάνια αποκτούν την ίδια δημοσιότητα και διαφάνεια.Ο συντακτικός νομοθέτης στην καινοτόμο πρόβλεψη της παρ. 2 του άρθρου 29 Συντ. εξουσιοδότησε τον κοινό νομοθέτη να οργανώσει την κρατική χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, καθώς επίσης τη δημοσιότητα των εκλογικών τους δαπανών, όπως και των υποψηφίων βουλευτών. Ο πρώτος σχετικός νόμος που ψηφίστηκε ήταν ο ν. 1443/1984 . Επιστήμη, νομολογία αλλά και οι ίδιοι οι κομματικοί σχηματισμοί καθόλη η διάρκεια της περιόδου εντόπισαν τα αδύνατα σημεία και διατύπωσαν προτάσεις για την αντιμετώπισή τους με στόχο τον εκσυγχρονισμό του. Οι προτάσεις αυτές αποτέλεσαν τη βάση για τη διαμόρφωση αρκετών από τις διατάξεις του ν. 2429/1996 . Λίγες ημέρες πριν από τη λήξη της Β΄ Τακτικής Συνόδου της Βουλής, που αναδείχθηκε από την εκλογική αναμέτρηση της 9ης Απριλίου 2000, ψηφίσθηκε ο ν. 3023/2002. Με τη θέσπιση του ν. 3023/2002, ο κοινός νομοθέτης εναρμονίζεται στη νέα διάταξη του άρθρου 29 παρ. 2 Συντ. Από 1η Ιανουαρίου του 2015 ισχύει ο νέος ν. 4304/2014, ο οποίος αλλάζει σημαντικές διατάξεις του ν. 3023/2002. Έχοντας ως βάση την αιτιολογική έκθεση του ν. 4304/2014, αυτό που κυρίως οδήγησε στην κατάρτιση του είναι η εμπλοκή πολιτικών κομμάτων σε μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τη νομοθετική ανεπάρκεια σχετικά με ζητήματα εσωτερικής διακυβέρνησης και οικονομικού ελέγχου, αλλά και την έντονη ανάγκη κοινωνικής νομιμοποίησης.Τα κόμματα ως εκφραστές και ταυτόχρονα διαμορφωτές της κοινής γνώμης έχουν συμβάλλει στη δημιουργία ενός νέου κλάδου, της πολιτικής διαφήμισης και προβολής (political marketing), ο οποίος επιμελείται από την επικοινωνιακή πολιτική των κομμάτων έως τη ραδιοτηλεοπτική προβολή τους, στην οποία απορροφάται ένα μεγάλο μέρος δημοσίου χρήματος. Το δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό σύστημα στην Ελλάδα βρίσκεται σε πλήρη εξάρτηση από το κράτος και την εκάστοτε κυβέρνηση. Σε αντίθεση με άλλους παρόμοιους θεσμούς, όπως είναι η δημόσια οργάνωση της επιστήμης (πανεπιστήμια) ή της τέχνης, η ραδιοτηλεόραση δε θεωρήθηκε ποτέ ως αυτόνομη οργάνωση της πολιτικής δημόσιας σφαίρας. Στην Ελλάδα η ροή της πληροφορίας κατά το στάδιο της προεκλογικής περιόδου αποτελεί ένα ασφυκτικά ρυθμισμένο πεδίο, στο οποίο o νόμος επιβάλλει αυστηρή οριοθέτηση του χρόνου που διατίθεται στα κόμματα, μέχρι τελευταίου δευτερολέπτου. Σημαντική είναι η μελέτη του ΠΔ 26/2012 και της δικαστικής απόφασης 3427/2010 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο κατανομής της κρατικής χρηματοδότησης, είναι ουσιώδες να γίνει ισότιμη κατανομή σε όλα τα κόμματα.Διανέμοντας σε όλα τα κόμματα το ίδιο ποσό μειώνεται η κυριαρχία των ισχυρότερων κομμάτων. Βασικό στοιχείο είναι η ισότητα στη διάθεση των εκλογικών χορηγήσεων για να έχουν πραγματικά ίσες ευκαιρίες τα κόμματα και οι υποψήφιοι να περάσουν τα μηνύματά τους, αλλιώς τίθεται θέμα γνησιότητας στην έκφραση της λαϊκής βούλησης.