Κοστολόγηση βιομηχανικών προϊόντων

Η κοστολογική διαδικασία και, κατ’ επέκταση, ο σχεδιασμός και η χρήση των κοστολογικών συστημάτων αποτελούν ζητήματα που συχνά προσελκύουν το ενδιαφέρον τόσο σε ακαδημαϊκό, όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, στα πλαίσια της Διοικητικής Λογιστικής. Σχετικές έρευνες υποδεικνύουν πως, διαχρονικά, οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν κοστολογικά δεδομένα, ενώ η ενσωμάτωση σε αυτά χαρακτηριστικών όπως η ακρίβεια, η σχετικότητα, η ευκολία και η έγκαιρη παροχή των κοστολογικών πληροφοριών μπορούν όχι μόνο να διευκολύνουν, αλλά και να καθοδηγήσουν στη λήψη ορθότερων επιχειρηματικών αποφάσεων.Παρ’ όλα αυτά, θεωρούμε πως, ιδιαίτερα για τις ελληνικές επιχειρήσεις, υπάρχει περιορισμένη εμπειρική έρευνα ως προς με τον τρόπο υλοποίησης της κοστολόγησης στην πράξη. Ωστόσο, η κατανόηση αυτού του «μηχανισμού», όπως αποτυπώνεται στις κοστολογικές επιλογές, μπορεί να διασφαλίσει την ενσωμάτωση επιθυμητών χαρακτηριστικών στην παρεχόμενη κοστολογική πληροφόρηση, προάγοντας παράλληλα και την διαδικασία λήψης αποφάσεων. Επιπρόσθετα, από τη σχετική βιβλιογραφία διαπιστώθηκε πως δεν είναι αρκετά κατανοητό και ξεκάθαρο το πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο οι επιχειρήσεις θα πρέπει να σχεδιάζουν τα κοστολογικά τους συστήματα, ώστε αυτά να ευθυγραμμίζονται ως προς τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα χαρακτηριστικά τους. Συνεπώς, η διερεύνηση των κοστολογικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται από τις ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις αποτελεί τον κύριο σκοπό της παρούσας έρευνας. Μέσω αυτής της διερεύνησης, στοχεύουμε όχι μόνο στην παρουσίαση και ανάλυση του γενικότερου πλαισίου υλοποίησης της κοστολογικής διαδικασίας, αλλά και στον προσδιορισμό των αδυναμιών των χρησιμοποιούμενων κοστολογικών συστημάτων, που θα οδηγήσει στην αποκάλυψη των κρίσιμων παραγόντων του κοστολογικού σχεδιασμού. Ως εκ τούτου, στην παρούσα έρευνα, δόθηκε έμφαση στους παράγοντες που επιτρέπουν στον σχεδιασμό αποτελεσματικών κοστολογικών συστημάτων και υποβοηθούν τις βιομηχανικές επιχειρήσεις αφενός στην υλοποίηση της κοστολογικής διαδικασίας και, αφετέρου, στη συγκέντρωση κατάλληλων κοστολογικών πληροφοριών για τη λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων. Η παρούσα μελέτη αναπτύσσεται σε δύο βασικές θεματικές ενότητες. Στην πρώτη, παρουσιάζεται εκτενώς το θεωρητικό υπόβαθρο εντός του οποίου αναπτύσσεται η κοστολόγηση, στη βάση μίας συστηματικής βιβλιογραφικής ανασκόπησης. Με αυτόν τον τρόπο, επιδιώκεται η αποτύπωση της διαχρονικής εξέλιξης της κοστολογικής διαδικασίας και ο εντοπισμός περιοχών που εμπεριέχουν ασάφειες, προκαλούν προβλήματα και, γενικότερα, δυσκολεύουν τις βιομηχανικές επιχειρήσεις τόσο στην κοστολόγηση των παραγόμενων προϊόντων, όσο και στην αξιοποίηση της συλλεγόμενης κοστολογικής πληροφορίας. Αντίστοιχα, στη δεύτερη ενότητα περιλαμβάνονται τα ευρήματα που προέκυψαν από τη διεξαγωγή της εμπειρικής έρευνας. Σε αυτήν την προσπάθεια, οι βασικοί ερευνητικοί άξονες αναπτύσσονται κυρίως με γνώμονα τον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις συλλέγουν, αξιοποιούν και ικανοποιούνται από την κοστολογική πληροφορία. Η ερευνητική στρατηγική που ακολουθήθηκε ήταν η δημοσκόπηση. Οι ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις που πραγματοποίησαν πωλήσεις μεγαλύτερες από 500.000 €, κατά την διετία 2011-2012, αποτέλεσαν το ερευνητικό πεδίο της διατριβής. Στο τελικό δείγμα περιλαμβάνονται 598 επιχειρήσεις. Η ανάλυση των δεδομένων και η εξαγωγή των αποτελεσμάτων πραγματοποιήθηκε με τεχνικές απλής περιγραφικής στατιστικής, αλλά κυρίως, σύμφωνα με τεχνικές πολυμεταβλητής ανάλυσης.Σε αυτά τα πλαίσια προτείνεται ένα νέο, ολοκληρωμένο, δυναμικό μοντέλο σχεδιασμού κοστολογικού συστήματος. Το συγκεκριμένο μοντέλο εξετάζει ταυτόχρονα έναν σημαντικό αριθμό παραγόντων, αποκαλύπτοντας όχι μόνο τις άμεσες, αλλά και τις έμμεσες επιδράσεις μεταξύ τους. Διερευνά εμπειρικά τις σχέσεις που δημιουργούνται ανάμεσα σε διαφορετικούς παράγοντες που σχετίζονται με τον κοστολογικό σχεδιασμό, ενσωματώνοντας και την αλληλεπίδρασή τους για τον προσδιορισμό του βαθμού ικανοποίησης, για τον χρήστη του κοστολογικού συστήματος. Επιπρόσθετα, σημαντικό στοιχείο της ερμηνευτικής του ικανότητας αποτελεί και η ενσωμάτωση των επιδράσεων που δημιουργούνται από τις ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας της επιχείρησης. Με αυτόν τον τρόπο, αναπτύσσεται ένα γνωστικό υπόβαθρο που υποβοηθά στον προσδιορισμό συμβατών κοστολογικών επιλογών, ως προς τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες τις επιχείρησης. Από την ανάπτυξη και εξέταση του συγκεκριμένου γνωστικού υποβάθρου διαπιστώθηκε πως, ως παράγοντας του κοστολογικού σχεδιασμού, οι στόχοι της διοίκησης αποτελούν ένα κομβικό σημείο του κοστολογικού συστήματος, εφόσον βρέθηκε στην «καρδιά» του συστήματος κοστολογικού σχεδιασμού, εμφανίζοντας σημαντικές συσχετίσεις με αρκετούς από τους ενσωματωμένους, στο προτεινόμενο μοντέλο, παράγοντες όπως οι λόγοι αλλαγής του υπάρχοντος κοστολογικού συστήματος, τα χαρακτηριστικά καθώς και τα χρησιμοποιούμενα κοστολογικά συστήματα, ο σκοπός συγκέντρωσης κοστολογικών πληροφοριών, η παραγωγή τυποποιημένων προϊόντων, η επιτυχία της κοστολογικής προσέγγισης και η σημαντικότητα κριτηρίων επιλογής νέου κοστολογικού συστήματος. Τέλος, τα αποτελέσματα της έρευνας υποδεικνύουν πως, γενικότερα, οι ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις δεν επιθυμούν και δεν χρησιμοποιούν ιδιαίτερα πολύπλοκα κοστολογικά συστήματα, όπως αποτυπώνεται από τον περιορισμένο αριθμό των κοστολογικών αντικειμένων και κέντρων κόστους και την υιοθέτηση βάσεων μερισμού που παραπέμπουν σε παραδοσιακότερες επιλογές, ενώ και η συλλεγόμενη κοστολογική πληροφορία βασίζεται κυρίως σε ιστορικά δεδομένα. Συνεπώς, αν και τα χρησιμοποιούμενα κοστολογικά συστήματα χαρακτηρίζονται από ένα μέτριο επίπεδο εξέλιξης, φαίνεται πως ικανοποιούν σε σημαντικό βαθμό τα στελέχη τους.