Οι θεολογικές έριδες κατά την περίοδο του 4ου-6ου αιώνος μέσα από τα αγιολογικά κείμενα για τους αγίους της πρωτοβυζαντινής περιόδου

Η έως τώρα μελέτη των θεολογικών ερίδων, ως προς τους πρώτους και πλέον κρίσιμους για την ιστορία του Χριστιανισμού αιώνες, μπορεί να θεωρηθεί, ως πολύ ικανοποιητική αν όχι ως επαρκέστατη. Η Εκκλησιαστική Ιστορία και η Πατρολογία, σε συνδυασμό με το Κανονικό Δίκαιο, μας έχουν δώσει μία σχεδόν πλήρη εικόνα και των προσώπων και των γεγονότων, ενώ η Ιστορία των Δογμάτων, έχει ερευνήσει και ερμηνεύσει σε βάθος, ως ζωντανές μαρτυρίες - διατυπώσεις της πίστης των Προφητών, των Αποστόλων και των Πατέρων της Εκκλησίας, τα δογματικά κείμενα των Συνόδων, είτε όταν αυτά στοχεύουν στην ομολογία αυτής της πίστης, είτε όταν στοχεύουν στην απόρριψη των αιρέσεων. Αφορμώμενοι εξάπαντος από τη θέση ότι η διατύπωση του περιεχομένου της πίστεως έπεται της εν Εκκλησία μυστηριακής εμπειρίας ζωής των πιστών και αποδεχόμενοι τα αγιολογικά κείμενα ως ευρείας διάδοσης μαρτυρίες αυτής της ζωής εξετάζουμε για πρώτη φορά συστηματικά τις θεολογικές έριδες από την άποψη της Αγιολογίας. Επιδιώκουμε, να χρησιμοποιήσουμε τα σχετικά με τους Βίους των αγίων της Εκκλησίας κείμενα, ως πηγαίο υλικό, για τη μελέτη της προσπάθειας που κατέβαλλε αυτή στην εξαιρετικά κρίσιμη πρωτοβυζαντινή περίοδο να διαφυλάξει την απειλούμενη από αλλοιώσεις, μέσω ερίδων, σχισματικών κινήσεων και αιρέσεων, πίστη της. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της δικής μας σπουδής είναι διπλό. Αφ’ ενός είναι, να διερευνηθεί και να αναδειχθεί η αντανάκλαση των εκάστοτε θεολογικών ερίδων, που παρουσιάσθηκαν ως ρήγματα στο εκκλησιαστικό σώμα μεταξύ των 4ου και 6ου μ.Χ. αιώνων στα σύγχρονά τους πρόσωπα, των οποίων η Εκκλησία διακήρυξε την αγιότητα, όπως αυτή η αντανάκλαση καταγράφηκε στα κείμενα που διασώζουν τους βίους τους και αφ’ ετέρου, να διερευνηθούν αυτά καθεαυτά τα κειμενικά μνημεία, οι ίδιες οι πηγές. Η έρευνα αυτή, συμβάλλει στη διερεύνηση της αξίας των Βίων των αγίων ως κειμένων που προέρχονται από την Εκκλησία και ομολογούν την πίστη της και καλύπτει το κενό της συστηματικής, ανά αφορμή και ζητούμενο, ανάδειξης των κειμένων της αντιαιρετικής πρωτοβυζαντινής αγιολογικής γραμματείας. Με τον τρόπο αυτό συμπληρώνεται με τις αγιολογικές, το πλήθος των άλλων θεολογικών πηγών, που αφορούν στην περίοδο των μεγάλων εκκλησιαστικών ερίδων από τον 4ο έως τον 6ο μ.Χ. αιώνα, πιο συγκεκριμένα έως και των θεμάτων που απασχόλησαν τις εργασίες της 5ης Οικουμενικής Συνόδου.