Η προσωρινή δικαστική προστασία στις φορολογικές διαφορές

Η διατριβή επιχειρεί να ερευνήσει για πρώτη φορά το σύστημα της αίτησης και παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας στις φορολογικές διαφορές στην Ελλάδα, όπως διαμορφώθηκε ιδίως από το 2010 και μετά, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής και οικονομικής κρίσης και υπό καθεστώς Μνημονίων, με σκοπό τον εντοπισμό των ελλειμμάτων προστασίας του Έλληνα φορολογούμενου ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων και της φορολογικής Διοίκησης κατά την επιδίωξη της προστασίας του σε ένα προσωρινό-επείγον επίπεδο προ της οριστικής επίλυσης της διαφοράς του με τη φορολογική αρχή από τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια. Για το σκοπό αυτό διεξήχθη πρωτοποριακή έρευνα εξαντλητική, βαθιά και πολυεπίπεδη και αντλήθηκε υλικό από θεωρητικές πηγές, επίκαιρη αρθρογραφία και την πλέον πρόσφατη νομολογία των διοικητικών δικαστηρίων επί αιτήσεων παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας επί διαφορών φορολογικής υφής. Η πορεία της έρευνας οδήγησε και στη συνδυαστική μελέτη του περίπλοκου νομοθετικού καθεστώτος και της σύγχρονης δικαστηριακής εφαρμογής του δικαιώματος της προσωρινής ένδικης προστασίας στο φορολογικό δίκαιο, υπό το πρίσμα της αναμφισβήτητης ανάγκης ταχείας και αποτελεσματικής είσπραξης δημοσίων-κατεξοχήν φορολογικών- εσόδων για την επίτευξη των αυστηρών δημοσιονομικών στόχων για αύξηση των κρατικών εσόδων, μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και δημοσιονομική αναδιάρθρωση με στόχο την επιτάχυνση της μακροοικονομικής σταθερότητας, όπως ανέλαβε εκουσίως ως δεσμεύσεις με τα Μνημόνια η Ελληνική Δημοκρατία. Επιπλέον, εξετάσθηκε διεξοδικά η σύγχρονη προστασία του ατομικού θεμελιώδους δικαιώματος της αίτησης και παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας στο φορολογικό δίκαιο με ιδιαίτερη αναφορά στη διεθνή, ευρύτερη ευρωπαϊκή και συνταγματική κατοχύρωση του επίμαχου δικαιώματος με τα σύγχρονα οικονομικά δεδομένα της κρίσης και την ανάλυση της επίδρασης του «μνημονιακού» θεσμικού περίγυρου στη θεσμική φύση του επίμαχου δικαιώματος. Έπειτα από συνδυαστική μελέτη όλου του συλλεχθέντος ερευνητικού υλικού που προϋπέθεσε ζωηρό διεπιστημονικό διάλογο ανάμεσα στη νομική, δημόσια οικονομική, φιλοσοφία, πολιτική και διοικητική επιστήμη με αντικείμενο το δικαίωμα δικαστικής προστασίας υπό την ειδικότερη έκφανση της προσωρινής και επείγουσας δικαστικής προστασίας στις φορολογικές διαφορές, η διατριβή διασυνδέει τη μνημονιακή υποχρέωση για έγκαιρη επίτευξη οικονομικών στόχων μέσω της αποτελεσματικής αύξησης φορολογικών εσόδων με την τελική δικονομική διαρρύθμιση του δικαιώματος προσωρινής δικαστικής προστασίας των φορολογουμένων κατά τον εις βάρος τους καταλογισμό φόρων και φορολογικών προστίμων. Πέραν τούτου, ειδικότερα, η διατριβή συμπεραίνει ότι υπό τη δαμόκλειο σπάθη των αδήριτων απαιτήσεων της βαθιάς ελληνικής οικονομικής κρίσης από το 2010, η ταχεία εκκαθάριση των φορολογικών υποθέσεων και η επίσπευση της είσπραξης δημοσίων, ιδίως φορολογικών, εσόδων συναρτάται πλέον άμεσα με το ποσοτικό και ποιοτικό εύρος της συρρίκνωσης του δικαιώματος στην προσωρινή δικαστική προστασία στις φορολογικές διαφορές. Η ανωτέρω συρρίκνωση αντανακλάται κατεξοχήν στη θέσπιση πρωτοφανώς αυστηρών δικονομικών προϋποθέσεων παραδεκτού και βασιμότητας της αίτησης αναστολής πράξεων της φορολογικής αρχής σε συνδυασμό με το ιδιόμορφο επαχθές δικονομικό status του φορολογουμένου κατά την επιδίωξη οριστικής δικαστικής προστασίας. Ακόμη όμως περαιτέρω, ανιχνεύθηκε ότι η σύγχρονη μετάλλαξη του επίμαχου θεμελιώδους δικαιώματος που άπτεται οικονομικών και περιουσιακών δικαιωμάτων των φορολογουμένων δεν συνιστά μεμονωμένη παθογένεια της ελληνικής έννομης τάξης, αλλά πολύ περισσότερο, λόγω ότι συνέχεται με το Κράτος Δικαίου και τη δημοκρατική αρχή, δηλαδή άπτεται των θεμελίων του σύγχρονου πολιτεύματος της δυτικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, θέτει επώδυνα διλήμματα ως διλήμματα επιβίωσης κλασσικών θεσμών του διοικητικού και συνταγματικού δικαίου. Τελικά, καθώς η Ελλάδα αποτελεί μέλος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η απομείωση του δικαιώματος της αίτησης και απονομής προσωρινής ένδικης προστασίας στις φορολογικές διαφορές καθίσταται εξαιτίας και της έντασής της πρόβλημα και της ευρωπαϊκής έννομης τάξης, συνεισφέροντας με αρνητικό πρόσημο σε περαιτέρω οπισθοδρόμηση των ευρωπαϊκών ιδεωδών απειλώντας κατακτήσεις παλαιότερων γενεών και των ευρωπαίων ιδεαλιστών. Περαιτέρω, η διατριβή εστιάζει και επισημαίνει τις παθογένειες του συστήματος προσωρινής προστασίας από τα δικαστήρια στο φορολογικό δίκαιο ως κίνδυνο πολιτικής διακινδύνευσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος ενόψει της διαφαινόμενης αδυναμίας των δομών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των πρακτικών λειτουργίας της να αντιταχθούν αποτελεσματικά σε κάθε επιχείρηση συρρίκνωσής της. Εν κατακλείδι, η διατριβή διατυπώνει προτάσεις για τη διάσωση του δικαιώματος προσωρινής ένδικης προστασίας στο φορολογικό δίκαιο, ιδίως προς την κατεύθυνση της υπόδειξης νομοθετικών, κατ’ ουσίαν πολιτικών, επιλογών για την επίτευξη της «μέσης οδού» μεταξύ της δημοσιονομικής εξυγίανσης, που απαιτεί διασφάλιση εσόδων, και της ανάγκης παροχής ουσιαστικής προσωρινής προστασίας στον φορολογούμενο. Τονίζοντας την αποφασιστική βαρύτητα του ρόλου του διοικητικού δικαστή για την πλήρη, έγκαιρη και αποτελεσματική παροχή προσωρινής δικαστικής προστασίας, η διατριβή προτείνει εναλλακτικές λύσεις για την εμπέδωση της ασφάλειας δικαίου και σταθερότητας στο φορολογικό δικονομικό σύστημα, την αποτροπή δημιουργίας στρεβλωτικών συνθηκών για τον φορολογούμενο κατά την προσφυγή του στη φορολογική δικαιοσύνη και την προστασία του ουσιαστικού περιεχομένου του δικαιώματος, με βάση τη σκέψη ότι σε καμία περίπτωση, ακόμα και στις ακραίες σημερινές δημοσιονομικές συνθήκες, δεν επιτρέπεται πάντως να υπερβούμε τα όρια που επιβάλλει το Κράτος Δικαίου και οι θεσμικές αντηρίδες του δημοκρατικού πολιτεύματός μας.