English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

Kur’ân metninin yazim tarihi, vahyin nuzul donemiyle baslamaktadir. Kur’ân tarihi arastirma alanlarindan biri olan elyazmasi Kur’ân nushalari, Musluman ve Batili arastirmacilarin ilgisini cekmistir. Bircok muze ve kutuphanede elyazmasi Kur’ân nushalari mevcuttur. Her bir nushanin imlâ ozellikleri, hatti, tezyini, cildi, varak ve satir sayisi, ait oldugu yil gibi farkli karakteristigi bulunmaktadir. Bu makale Vatikan Kutuphanesi’nin Vaticani arabi, Borgiani arabi, Barberiniani orientali ve Rossiani Koleksiyonlarinda bulunan 110 adet Kur’ân elyazmasi uzerine yapilmis bir arastirmadir. Bu elyazmalarinin tarihleri, 1/7. yy. (?) ve 13/19. yy. arasinda degismektedir. Calismamiz, bu yazmalarin bazi temel fiziksel ve muhteva ozelliklerini kronolojik olarak ele almayi ve tarih boyunca Kur’ân metninin yazim ozelliklerini tespit etmeyi amaclamaktadir. Makalede Kur’ân yazmalarinin sure basliklarinda yer alan farkli sure isimleri ve surelerin Mekki veya Medeni olmasina dair bilgiler de incelenmistir. Ozet: Her bir Kur’an elyazmasinin farkli karakteristigi vardir. Bu ozellikler mushaf yazimi ve Kur’ân tarihi alanlarinda kiymetli bilgiler sunmaktadir. Elyazma bir mushafin yaziminda tercih edilen hat, murekkep renkleri, ciltleri, serlevha Kur’ân sayfasinin ozellikleri, ketebe sayfasinda yer alan aciklamalar, sure baslarinda sure isimlerinin, Mekki-Medeni bilgisinin ve âyet sayilarinin mevcut olup olmamasi, metinde âyet numaralarinin yazilip yazilmamasi, cuzʾ, ʿasr, ḥizb vb. bilgilerin sayfa kenarlarinda yer alip almamasi gibi konular mushaf yazimi konusuna kaynaklik teskil etmektedir. Bununla birlikte her bir surenin basliginda yer alan sure isimleri, âyet sayilari ve Mekki-Medeni bilgisi, ayrica kiraat farkliliklari tefsir usulu arastirmalarina; âyette gecen bir kelimenin anlamina dair bazi nushalarin sayfa kenarlarinda yer alan aciklamalar ise âyetlerin tefsirlerine katkilar saglamaktadir. Bu makalede Vatikan Kutuphanesi’nin Vaticani arabi, Barberiniani orientali, Borgiani arabi ve Rossiani koleksiyonlarinda mevcut 110 adet Kur’ân elyazmasi incelenmektedir. Vaticani arabi 73, Borgiani arabi 25, Barberiniani orientali 11 ve Rossiani 2 adet elyazma Kur’ân veya Kur’ân cuzleri icermektedir. Bu arastirma icin her bir nusha incelenmistir; ancak makalenin sinirlari goz onunde bulundurularak bazi yazmalarin tespit edilebilen fiziksel ve muhteva ozelliklerine yuzyillarina gore kronolojik olarak yer verilmistir. Arastirmada Giorgio Levi della Vida (1886-1967) ve Carlo Alberto Anzuini’nin katalog kayitlarina muracaat edilmistir. Ayrica makalede sure basliklarinda yer alan sure isimleri ve Mekki-Medeni bilgisi incelenmektedir. Kutuphane’ye farkli cografyalardan gelen Kur’an yazmalarinda en fazla kullanilan hat cesitleri sunlardir: Maġribī (19 yazma) ve nesiḫ-Osmanli (66 yazma). Maġribī nushalarin temel ozellikleri su sekildedir: Bu yazmalarda metinlerin koyu kahverengi, harekelerin koyu kirmizi, sedde ve cezmlerin mavi murekkepli, hemze isaretlerinin turuncu yazilmasi ve âyet sonlarinin tezyinli daire seklinde olmasi 6-7/12-13. yy. nushalarinda gorulmektedir. Ayni ozellikler 8/14. ve 9/15. yy. yazmalarinda da mevcuttur. Bu maġribī nushalar icerisinde secde kelimesinin, secde âyetinin hizasinda yazilmasi da bir 6-7/12-13. yy. mushafinda yer almistir (Borg. Ar. 51). Nesiḫ-Osmanli nushalarin temel ozellikleri soyledir: Âyet sonlarinin kirmizi murekkeple ucgen seklinde uc nokta ve ters virgule benzeyen bir formda belirtilmesi 9/15. yy. nushalarinda bulunmaktadir (Vat. Ar. 195). Bu yuzyil elyazmalarinda âyet sonlarinda âyet numaralari yazilmamistir. Bununla birlikte gunumuz mushaflarinda mevcut ozelliklerin kadim orneklerini bu yuzyila ait bir yazmada (Vat. Ar. 195) gormek mumkundur. Bunlar: Vakif isaretleri kirmizi yazilmistir. Secde ibaresi, secde âyetinin bulundugu satirin sonunda siyah murekkeple belirtilmistir. Ḥizb kelimesinin sayfa kenarinda yazilmis oldugu gorulmektedir. Sure basliklarinda surenin ismi, Mekki-Medeni bilgisi ve âyet sayisi yer almaktadir. Sayfa sonlarinda taʿḳībe bulunmaktadir. 10/16. yy. Kur’an yazmalarinin sonunda ve ilk kez hatim duasinin yer aldigi (Barb. Or. 72) gorulmustur. Bu yuzyila ait bir nushanin (Barb. Or. 72) sure basliklarinda “Mekki” yerine “Mekke’de nâzil oldu” veya “Medeni” yerine “Medine’de nâzil oldu” ifadeleri yer almaktadir. Bir 11/17. yy. elyazmasinda (Borg. Ar. 184) cuzʾ numaralarinin rakamla da yazilmis oldugu gorulmektedir. Yazma mushaflarda “ ربع حزب, نصف حزب ” gibi ibareleri 12/18. yuzyilda gormekteyiz. Yazmalarin sure basliklarinda yer alan sure isimleri, yaygin olarak bilinenlerden farkli olabilmektedir. Inceledigimiz elyazmalarinda otuz dokuz sure farkli isimlerle yer almistir. Ibrâhim Suresi’nin el-ḫalīl; es-Secde Suresi’nin suretu’l-ḫarīr; Sebe Suresi’nin es-seyyāḥūn; Mucâdele Suresi’nin cādele; et-Tekvir Suresi’nin el-ʿisār; es-Şems Suresi’nin ve’l-leyli iẕā yaġsā; el-Humeze Suresi’nin lumeze; el-Mâun Suresi’nin miskīn; el-Isrâ Suresi’nin esrā, et-Tekasur Suresi’nin el-meḳābir ve el-ḳabr; el-Insan Suresi’nin selāsilā ve el-Mutaffifin Suresi’nin el-ebrār seklinde isimlendirilmesi de klasik kaynaklarda tespit edilememistir. Kur’ân elyazmalarinin sure basliklarinda, surelerin Mekki veya Medeni olduguna dair aciklamalar bulunmaktadir. Ancak her bir elyazmasinda bu ozellik bulunmamaktadir. Basliklarinda Mekki-Medeni bilgisi yer alan nushalarda ise her surede bu bilginin yer almadigi yazmalar soz konusudur. Diger taraftan cok ayrintili Mekki-Medeni bilgisi yer alan nushalar da mevcuttur. Surelerin Mekki veya Medeni olusuna dair ‘ulumu’l-Kur’ân literaturunun aktardigi ihtilaflarin, inceledigimiz elyazmalarinda da yer aldigi gorulmektedir. Sure basliklarinda Mekki-Medeni bilgisi bulunan nushalarda, sadece Mekki olduklari kaydedilen 47 sure haric diger surelerin hem Mekki hem de Medeni olduklarina dair bilgiler mevcuttur. Yazmalarda sadece Medeni oldugu zikredilen bir sure bulunmamaktadir. Dolayisiyla bir surenin nuzul donemine dair Medeni olup olmadigi konusunda daha cok ihtilaf oldugu anlasilmaktadir. Inceledigimiz elyazmalari icinde bir surenin Mekki ya da Medeni olduguna dair detayli bilgiler iceren nushalar bulunmaktadir. Bunlar arasinda Vat. Ar. 1484 (9/15. yy.) su ozelligiyle dikkat cekmektedir: Bu yazmanin sure basliklarinda sadece Mekki veya Medeni bilgisi degil, varsa mustesna âyetler de zikredilmektedir. Ornegin bu bilgi el-En‘âm Suresi’nin basliginda soyle kaydedilmistir:  “ سورة الانعام نزلت جملة واحدة بمكة الا ثلث ايات انزلت بالمدينة قوله قل تعالوا أتل ما حرم ربكم عليكم لعلكم تتقون ”. Mustesna âyetlerin zikredildigi diger sureler sunlardir: En-Nahl, el-Hac, es-Şuarâ, Lokmân, es-Secde ve ez-Zumer. Vat. Ar. 1588 (11-12/17-18. yy.) surelerin basliklarinda mustesna âyetlerin sadece sayisini zikretmekte, ancak hangi âyetlerin oldugunu belirtmemektedir. Ornegin, “el-Isrâ:  مكية و قيل مدنية غير ثلث ايات ”. Vat. Ar. 1597 numarali elyazma Kur’ân’in sure basliklarinda âyet, kelime ve harf sayilarina dair ayrintili bilgiler mevcuttur. Ornegin en-Nisâ Suresi’nin basliginda sunlar yazmaktadir: “ اياتها ق ع اختلافها ب كلماتهاغج ذ م ه حروفها غيول ”. Bu aciklamada yer alan Arapca harflerin bir sayi degeri (ebced) vardir. Buna gore surenin âyet sayisi 170, bir onceki veya bir sonraki âyetle birlestirilip birlestirilmemesinde ihtilaf olanlarin sayisi 2, kelime sayisi 3.745 ve harf sayisi 16.030’dur. Yazma mushaflar uzerinde tashihler yapilmistir. Bu duzeltmeler yazim esnasinda da olmus olabilir ya da yazim asamasi bittikten sonra mushafin, tedavule girmeden, mukabele edilmesi sirasinda fark edilerek yapilmis olabilir. Kur’ân yazmalari uzerinde gorulen bu yazim hatalari ezberden yazilmis olma ihtimalini dusundurmektedir. Yazim esnasinda musabihine kayma soz konusu olabilmistir. Baska bir nushaya bakarak yazan bir mustensih de benzer hatalar yapabilir. Sonuc olarak, Kur’ân elyazmalari uzerine yapilan incelemeler mushaf yaziminin farkli ozelliklerini ortaya cikarmaktadir. Turkiye’de lisansustu duzeyde tefsir tezlerinin sayisi artmakla birlikte genelde Kur’an yazmalarini, ozelde kadim bir Kur’an elyazmasini inceleyen doktora tezi henuz yapilmamistir. Konuya dair bir yuksek lisans tezi ise yakin donemde tamamlanmistir. Dolayisiyla Islâmi ilimler alaninda Kur’an yazmalarinin muhteva ve fiziksel ozelliklerini ele alan lisansustu duzeyde derslerin ihdas edilmesi Kur’an tarihi ve tefsir arastirmalarini guclendirecektir.

A Study on Qurʾān Manuscripts in the Vatican Library in terms of Physical and Content Features