English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Plus monthly

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Free Plan

Sam Shepard in Buried Child deals with the theme of the impossibility of getting rid of the traces of the past. The past will live in the future as a curse and imprison the family members. The theme is strengthened by the use of space and time, and supported by visual signs. İlk kez 27 Haziran 1978’de, San Francisco’da, Magic Theatre’da Robert Wooddruff’un rejisi ile sahnelenen, 1979’da Pulitzer Ödülü’nü kazanarak tanınan Gömülü Çocuk (Buried Child) Sam Shepard’ın aile oyunu üçlemesinin ikinci oyunudur. Oyun üç perdedir ve üç perde de aynı uzamda geçer. Shepard mekanı aşağıda alıntılandığı gibi betimler. Sahnenin sol tarafında, basamaklarına soluk yıpranmış bir halı serili olan eski tahta bir merdiven. Basamaklar yukarıdaki çıkıntıda son bulur, üst kat görünmez. Sağ tarafta eski, koyu yeşil bir kanepe durur. Kanepenin sağ tarafında sarı gölgeli ışık veren bir lamba ve üzerinde küçük ilaç şişeleri olan bir sehpa vardır. Kanepenin karşısında ekranı kanepeye dönük olan eski model kahverengi bir televizyon durur. Ekrandan titrek mavi bir ışık gelir fakat hiçbir görüntü veya ses yoktur. Lambanın ve televizyonun ışığı karanlık sahneyi aydınlatır. Kanepenin arkasındaki boşlukta bir paravanla ayrılmış büyük, tahta döşemeli bir veranda vardır. Bunun ardında ise karaağaçların gölgesi görünür. Oyun başladığında yağmur yağmaktadır. Gündüzdür. Dodge kanepede oturmuş televizyon seyretmektedir. Seksen yaşına yakın, çok zayıf ve hasta görünüşlüdür. Televizyon ekranının mavi ışığı yüzüne yansır. Kahverengi bir battaniyeye sıkıca sarılmıştır. Sürekli öksüren Dodge oturduğu kanepenin minderinin altına sakladığı viskisini çıkarır, gizlice içer ve tekrar yerine koyar. Üst kattan karısı Halie’nin sesi duyulur. İlacını içip içmediğini sorar Dodge’a. Sanki aynı evde değil de farklı mekanlarda yaşıyor, farklı mekanlardan konuşuyor gibidirler. Birbirlerini görmeden alt kat (salon) ve üst kat (yatak odası) arasında yapılan uzun konuşma boyunca Dodge ve Halie’nin üç oğlu olduğunu * Yrd.Doç.Dr., Ankara Üniversitesi, D.T.C.Fakültesi, Tiyatro Bölümü, Oyunculuk Anasanat Dalı ∗ Diğerleri: Aç Sınıfın Laneti (Curse of the Starving Class); Vahşi Batı (True West) 1 Sam Shepard, Toplu Oyunları 1: Gömülü Çocuk, Çev.: Şükran Yücel; Vahşi Batı, Çev.: Yıldırım Türker; Aç Sınıfın Laneti, Çev.: Pınar Kür (Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2000), s.39. Bundan sonra bu metinden yapılacak alıntıların sayfa numarası metin içinde parantez içinde verilecektir. TİYATRO ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, 19:2005 ISSN: 1300-1523 öğreniriz. En büyükleri Tilden’dir. Elli yaşına yakındır. New Meksiko’da yaşarken başının derde girmesinden dolayı ailesinin yanına dönmüştür. Ortanca oğul Bradley Tilden’dan beş yaş küçüktür. Bacağını elektrikli testereye kaptırmıştır. Takma, tahta bir bacakla yürüyebilmektedir. En küçük oğul Ansel ise ölmüştür. Halie’nin gözünde bir kahraman olarak nitelenen Ansel bir motel odasında ölü bulunmuştur. Halie, Ansel’in bir heykelini yaptırmayı düşünmektedir. Bunun için de Peder Dewis ile konuşmaya gidecektir. Halie ve Dodge’un konuşma sürerken Tilden, kolları taze mısır koçanlarıyla dolu bir halde solda bulunan mutfak kapısından içeri girer. Arka bahçeden topladığını söyler bu mısırları. Oysa ki, Halie ve Dodge’a göre 1935 yılından beri arka bahçede hiçbir şey yetişmemiştir. Tilden mısır koçanlarını Dodge’un kucağına bırakır ve mutfağa gider. Dodge fırlatıp atar koçanları. Tilden elinde bir süt sağma taburesi ve kovayla geri gelir. Kanepenin yanına koyduğu tabureye oturur. Mısırları tek tek alıp kabuklarını birer birer sıyırarak temizler. Koçanları kovaya koyar, kabukları da ortaya atar. Bu sırada Halie merdivenden aşağı inmektedir, 65 yaşlarındadır. Yas tutuyormuşçasına baştan ayağa siyah giyinmiştir. Elinde siyah bir el çantası başında tüllü bir şapka vardır. Soyulan mısır kabuklarıyla mekan bir çöplüğe dönmüştür. Halie’yi çok sinirlendirir bu durum. Konuşmalar sürerken Dodge arka bahçede gömülü birinden söz eder. Halie öfkeyle susturur Dodge‘u. Konu kapatılır. Halie, Peder Dewis ile görüşmek üzere çıkar. Tilden ve Dodge yalnız kalmıştır. Bir süre sonra Dodge derin bir uykuya dalar. Tilden yerdeki mısır kabuklarını toplar ve uyumakta olan Dodge’ un üzerini bu kabuklarla örter. Daha çok kabuk toplar ve her yer temizleninceye kadar bu işlemi tekrarlar. Dodge’ un üstü tamamıyla kabuklarla kaplanmıştır. Tilden uyuyan Dodge’a bakar ve sonra çıkar. Bu sırada takma ayağının metal menteşelerinden çıkan gıcırdama sesiyle Bradley gelir dışarıdan. Dodge’u görür. Cebinden çıkardığı elektrikli makası ile uyuyan Dodge’un saçlarını keser. Birinci perde makasın ve yağmurun sesiyle biter. İkinci perde aynı uzamda geçer. Zaman; gecedir. Yağmur yağmaktadır. Dodge hala uyumaktadır kanepede. Saçı kesilmiştir ve kafatası derisindeki kesikler kanamaktadır. Mısır kabukları, kova ve süt sağma taburesi kalkmış, sahne temizlenmiştir. Vince ve Shelly verandada görünürler. Vince, Tilden’ın oğludur. 22 yaşındadır. Shelly de Vince’in kız arkadaşıdır. Vince’in elinde bir saksofon kutusu ve bir palto vardır. Altı yıllık bir aradan sonra büyükanne ve büyükbabasının evine dönmüştür. New Meksiko’daki babasını aramaya giderken uğramıştır. Ancak, oyun ilerlediğinde Vince’in temelli kalacağını anlarız. Burada Shepard’ın sık kullandığı “eve dönüş” temasını görüyoruz. Vince’in babası Tilden da dönmüştür eve. Eve giren Vince kanepede yatan büyükbabasını fark etmez. Üst kata, büyükannesinin yanına çıkar. Aşağı indiğinde görür büyükbabasını. Ama Dodge tanımamıştır Vince’i. Vince’in bütün çabasına rağmen büyükbaba tanımamakta direnmektedir. Vince babasının New Meksiko’da değil de orada olduğunu öğrenince çok şaşırır. Bu sırada Tilden elinde havuçlarla içeri girer. Dodge gibi Tilden da tanımamıştır TİYATRO ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, 19:2005 ISSN: 1300-1523 Vince’i, o yokmuş gibi davranmaktadır. Babası Tilden’ in New Meksiko’da değil de, o evde uzun süredir yaşadığını öğrenmek Vince’i daha da yaralar. Ne yaparsa yapsın ne babası ne de büyükbabası Vince’i tanımıyordur. Başlangıçta, Shelly büyük bir hayal kırıklığı yaşar. Çünkü bu evde yaşayanlar hayalini kurduğu aile imajına uymamaktadır. İletişimsiz, birbirine yabancı, hastalıklı, acımasız, vahşidir herkes. Ama Shelly gittikçe ortama uyum sağlar. Hatta Tilden ile birlikte arka bahçeden gelen havuçları keser. Vince kendini iyice yalnız hisseder bu durumda. Gittikçe güçsüzleşir. İlişki kurmak imkansızdır. Vince, Dodge’un içki siparişini almak için evden çıkar. Shelly, Dodge ve Tilden ile yalnız kalır. Tilden Shelly’e bir bebekle ilgili bir öykü anlatır. Dodge’un engellemelerine rağmen Shelly’ye, bir bebeklerinin olduğunu, sonra kaybolduğunu ve kimsenin onu bulamadığını, nerede gömülü olduğunu bilen tek kişinin de Dodge olduğunu söyler. Bu sırada Bradley gelir. İkinci perde Bradley’nin Shelly’ye simgesel taciziyle biter. Üçüncü perde de aynı uzamda geçer. Zaman; sabah. Yağmur dinmiş, güneş açmıştır. Her yer temizlenmiştir. Havuçlar yoktur. İkinci perde de Tilden’ın getirdiği kova ve tabure kalkmıştır. Vince’in saksofon kutusu ve paltosu hala merdiven dibinde duruyordur. Bradley Dodge’un battaniyesi altında kanepe de uyumakta, Dodge da yerde oturmaktadır. Geceyi dışarıda Peder Dewis ile geçiren Halie de dönmüştür. Dodge birinci ve ikinci perdede saklanan, açıklanmayan sırrı Shelly’ye anlatır : Halie ve Tilden’ın ilişkisinde (ensest bir ilişkiden) bir bebek doğmuştur. Dodge da bu yasak ilişkiden doğan çocuğu öldürmüş ve arka bahçeye gömmüştür. Halie’nin engellemelerine rağmen giz artık ortaya çıkmıştır. Tüm aile bu suçun utancı altında birleşmiş gibidir. Dış dünyaya, gerçeğe tamamen kapatmışlardır kendilerini. Kendi yarattıkları dünyanın yanılsamasına öylesine inanmışlardır ki, bu yanılsamayı kıracak, yok edecek dışarıdan gelen hiç kimseye tahammülleri yoktur. Böyle katlanabilmektedirler. Bunu için Vince’i tanımazlar. Oysa “dışarıdan” gelen kendilerinden biridir. Bunu algıladıklarında kabul ederler onu. Vince’ in ailenin kirli geçmişine sahip çıkmaktan başka yapabileceği bir şey yoktur: Lanetten kurtulmak mümkün değildir çünkü. Dodge’un anlattığı öykünün sonunda Vince gelir. Sarhoştur. Başka biridir sanki. Elinde bıçakla Shelly’yi ölümle tehdit edecek kadar değişmiştir. Artık o da eve aittir ve onlardan biri olmuştur. Şimdi de Vince kimseyi tanımıyordur. Vince’in içki almak için dışarı çıkması bir süre sonra bir kaçışa dönüşmüştür. Bu, kendinden, ailesinden kaçıştır. Vince otomobilde giderken ön camda kendi yüzünü görür. Kendine yabancıdır bu yüz, tanıyamaz. Bu yüz birden annesinin yüzüne dönüşür. Annesinin yüzünü hem ölü, hem canlı olarak görür. Annesinin yüzü onun babasının yüzüne, babasının yüzü de büyükbabasının yüzüne dönüşür. Görür ki, hepsinde aynı kemik yapısı, aynı özellikler vardır. Kaçamayacağını anlar ve döner. Nereye giderse gitsin ailesinin laneti peşini bırakmayacaktır. TİYATRO ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, 19:2005 ISSN: 1300-1523 Giz ortaya çıkmış, mirasın bırakılacağı, laneti sürdürecek kişi de dönmüştür. Dodge ölebilir artık. Oyunun sonunda Tilden, elinde arka bahçeden çıkardığı çocuğun cesediyle üst kata, Halie’ nin yanına çıkar. Aile yüzleşmiştir gerçekle. Halie de yüzleşmelidir. Vince oyunun sonunda Dodge’un kanepesindedir artık. Oyunda uzam, “içerisi” (iç uzam) ve “dışarısı” (dış uzam) olmak üzere ayrılmıştır. “Dışarısı” oyun boyunca hiç görmediğimiz ama sürekli bahsedilen, arka bahçedir. Arka bahçe de toprağın altı ve toprağın üstü olmak üzere iki ayrı uzama ayrılmıştır. Toprağın altında Dodge tarafından öldürülen çocuğun cesedi yatmaktadır. Bu evde yaşayanlar kendi uzamlarını (yaşam alanlarını) belirlemişlerdir. Tilden’ın uzamı da bu bahçedir (toprağın üstü). Tilden bütün gününü bu bahçede geçirmekte ve burada yetişen sebzeleri (havuç, mısır) eve taşımaktadır. Oysa ki, Halie ve Dodge’ a göre bu bahçede yıllardır hiçbir ürün yetişmemiştir. DODGE: (...) Nereden topladın bunları ? TİLDEN: Arka taraftan. DODGE: Arkada nereden? TİLDEN: Tam arkamızdan DODGE: Orada hiçbir şey yok ki. TİLDEN: Mısır var. DODGE: Bizim bahçede 1935’ten beri hiç mıs

Sam Shepard’ın Gömülü Çocuk adlı oyununda uzam ve zaman