English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

Architekt Stanislaw Zawadzki znany jest przede wszystkim jako autor budowli rezydencjonalnych oraz gmachow wojskowych, znacznie mniej jako tworca dziel sakralnych. Zachowane projekty nie pozwalają wszakze w jakikolwiek sposob powątpiewac, iz byl autorem kościola parafialnego w Nowym Dworze Mazowieckim nieopodal Warszawy. Bardzo prawdopodobna wydaje sie rowniez hipoteza, ze jako architekt stale i na roznych polach wspolpracujący z wlaścicielem tego miasta – podskarbim wielkim litewskim Stanislawem Poniatowskim, bratankiem krola Stanislawa Augusta – byl takze tworcą projektu urbanistycznej rozbudowy calej aglomeracji i znaczących w niej budowli publicznych (m.in. ratusza). Konfrontacja z zachowanymi abrysami sklania do konkluzji, ze świątynia nowodworska do dziś zachowala swą osiemnastowieczną forme w stanie niemal nienaruszonym (mimo dostawienia do niej w XX stuleciu nowego kościola). Ujeta wysmakowaną artykulacją porządkową obszerna nawa – dopelniona prezbiterium flankowanym przez zakrystie i skarbiec (oraz kolatorskie loze ulokowane ponad nimi) – zyskala charakter salowy. Fasade, nawiązującą do motywu trojprzelotowego luku triumfalnego, nadbudowano potezną wiezą-dzwonnicą zwienczoną obeliskowym helmem. O ile wszakze przetrwala monumentalna architektura, o tyle nie ocalala wiekszośc – przeznaczonego do niej i wraz z nią zaprojektowanego – wyposazenia (trzy oltarze, ambona, chrzcielnica, dwa konfesjonaly). Dokonane w oparciu o ujawniony przekaz pisany przesuniecie czasu powstania świątyni o lat kilkanaście – z roku 1792 na schylek lat siedemdziesiątych XVIII wieku – kaze przypisac tej budowli role prekursorską wobec licznie w dobie Oświecenia wznoszonych na Mazowszu niewielkich, murowanych, klasycystycznych kościolow parafialnych. Nowodworski zabytek okazuje sie zdecydowanie mniej odwazny anizeli inne zaprojektowane przez Stanislawa Zawadzkiego dzielo sakralne: powstaly w latach 1786-1789 kościol parafialny w Krzyzanowicach, stanowiący bezkompromisową probe nawrotu do „wczesnochrześcijanskiej surowości”, zainspirowaną przez pragnącego wcielac w zycie idealy katolickiego oświecenia Hugona Kollątaja. O wiele lepiej jednak wpisywal sie w tradycje budownictwa sakralnego, jaka uksztaltowala sie w dobie potrydenckiej – teraz tylko, zgodnie z zasadami klasycyzmu, pozbawioną przepychu i bogactwa, oddzialywującą prostotą i szlachetnością form – znakomicie spelnial wymogi sprawowania liturgii i nie naruszal w tym wzgledzie przyzwyczajen korzystających ze świątyni ksiezy i wiernych. Dlatego tez przybytek w Krzyzanowicach pozostal dzielem odosobnionym, pozbawionym naśladownictw, a kościol w Nowym Dworze Mazowieckim stal sie wzorem praktycznych rozwiązan stosowanych poźniej powszechnie w budownictwie sakralnym.

Kościół parafialny w Nowym Dworze Mazowieckim – niedocenione dzieło polskiego klasycyzmu