English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Plus monthly

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Free Plan

Bu makalede Turkmencede gecen at ve binicilikle ilgili birkac kavram uzerinde durulmus, Turk kulturunu yansitan bu kavramlarin baska uluslara da odunc verildigine dikkat cekmeye calisilmistir. Bugun Turkmenistan’da edebi dilde Turkcede cokey olarak bilinen yaris atinin binicisine capiksuwār deniyor. Hâlbuki eski Turkmencede ve Turkmencenin bugunku Yomut diyalektinde at oglan / atoglan terimi kullanilmaktadir. Cogunlugu Yomut olan Iran Turkmenleri, Farsca cābuk-suvār yerine atoglan terimini yaygin olarak kullaniyorlar. Geleneksel Turkmen at yarislarinda mesafe goz karariyla belirleniyordu ve yaris sona yaklastigi zaman, yarisi costurmak icin davul esliginde “sādiyān” adli, zurnayi andiran bir muzik aleti ile ‘ati (hedefe) getiren’ anlamindaki “at getiyr” denen ezgi caliniyordu. At kulturunde bu geleneklerle birlikte atoglan deyimi de yok olmustur. Hâlbuki atoglan ya da oglan sozu Orta Asya’dan Anadolu’ya gectikten sonra Polonya uzerinden butun Avrupa’ya yayilmistir. Osmanlilarda kullanilan at oglani ve onun kisalmis sekli oglan, Lehceden (Leh dilinden) bircok Avrupa diline gecmistir. Ingilizcede bu soz ‘atly suvary’ ya da ‘atly savasci’ anlaminda uhlan / ulan seklinde vardir ve “yūlan” seklinde telaffuz edilir. Bu soz Sirp, Bulgar ve Romen dillerinde ulan, Cek dilinde ulan, Almancada Ulan, Italyancada ulano, Rus dilinde de ulaniy seklinde bazen biraz semantik degisiklige ugrayarak yaygin sekilde kullanilmaktadir. Ingilizceden Turkceye gecen cokey sozunun XVI. asirdan onceki ilk anlami da ‘oglan’dir. At sozu Mogol diline gecince agta olmustur; Turkmencede agta ‘kisirlastirilmis’ demek, Mogolcada da ayni anlamda kullaniliyor. Atin kisirlastirilip “agta” olmasi hukumdarlarin belli atlarin yalniz kendindilerinde bulunmasi isteginden dogmustur. Agta sozu ‘at’ anlaminda Farscada da aḫta ya da āḫta / آخته اخته seklinde korunmustur. Atlar araba cekmek icin de yararli olmuslardir. Macarca kosci szeker (“koci ceker”i andiriyor), ‘araba’ anlaminda bircok Avrupa diline gecmistir. Ingilizcede coach ‘otobus’ demek. Ruscada da коч / koc ‘gocup konmakda kullanilan ‘ustu ortulmus araba’ anlamina geliyor. Bu sozun koc / goc ile ilgili oldugu anlasiliyor. Atin eyeri aslinda Şamanizmde kutsal sayilan kocun boynuzuna benzetilmistir. Yayda da gorulen bu sekle Eski Turkcede umzuk denir. Bir kece deseni olan bu sekil bugun Turkmencede emzik olmustur. Turkmenler hizli kosan ata bedew derler, bu Farsca bir sozcuktur ve Arapca bedevi ile ilgili degildir. Makalede uzengi sozunun etimolojisi de ele alinmistir.

ATOGLANMY YA-DA ÇAPYKSUWAR? TÜRKMEN AT MEDENIYETI BILEN BAGLANYŞYKLY SÖZ