English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

Giriş: Türkiye’nin Konuya Yaklaşımı Türkiye’de LGBTT (Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Transeksüel, Travesti) bireyler cinsel yönelimlerini gizlemek zorunda kaldığından bu bireyleri de kapsayan/taleplerini ele alan bir planlama yapılamamaktadır. Günlük yaşamda cinsel yönelimi gizleme, LGBTT bireylerin kentle kurdukları ilişkide tamamen kendileri olamadıkları anlamına gelmektedir. Çünkü LGBTT bireyler, oluşturulan mekânları/şehirleri kendileri olarak kullanamamakta ve kendileri gibi olamadıklarından olası mekânsal taleplerini bilememekte ve/veya dile getirememektedir. Dolayısıyla kenti, cinsel yönelimlerinin özelliklerine ve olası gereklerine göre değerlendirememektedirler. Bu da kent planlamada LGBTT bireyler için neler yapılabileceği konusunda engel oluşturmaktadır. Metin, toplumsal baskı ve şiddet konularına odaklanarak şehir planlama meslek alanının LGBTT bireyler için yapabileceklerini ortaya koymaya çalışmaktadır.1 LGBTT bireylerin gördüğü şiddete yönelik pek çok çalışma bulunmakla birlikte2 daha fazla araştırma yapılması gerektiğinden3 metin, yapılması gereken araştırmalara katkı koymayı amaçlamaktadır. LGBTT bireyler, yasalarda tanınmamalarının yanı sıra mevcut sosyal yapı nedeniyle kendileri olarak varlık gösterememekte ve sonuçta şehir planlamanın veri ve bilgi alanına girememektedir. Çünkü bireyler, evde gizlenmekte, toplum tarafından hasta olarak görülmekte, LGBTT olarak evlenemedikleri için evlenmekten kaçınmakta ancak geleneksel toplumsal yapı tarafından zorla evlendirilmekte ve/ veya evlendirilmeye çalışılmakta ve askerlik gibi zorunlu olan bir hizmet söz konusu olduğunda ya deşifre olarak gelecekteki iş ve sosyal hayatını riske atmakta ya da kendisini gizleyerek bu hizmeti yerine getirmektedir. Değinilen bu konular aşağıda açıklanmaktadır. Yasal Tanınmama: Cins/cinsiyet ve cinselleştirilmiş normlar, bunlara bağlı olarak konuşma ve davranışı biçimlendiren heteroseksüel yapı, evlilik ve aile hayatı üzerinden düzenlenmektedir. Bu, heteroseksüel olmayanların çoğunlukla yönelimlerini gizlemeleri (closette kalmaları) ve sonuçta mekânın heteroseksüel olarak oluşturulması anlamına gelmektedir. Dahası, heteronormalizasyon nedeniyle yaygın olarak yasa ve politikalarda heteroseksüel çiftler gözetilmektedir.4 Türkiye’de yasalarla sürdürülen bu durumun Yeni Anayasa çalışmalarının cinsel yönelimlere yer vermemesi nedeniyle devam edeceğini söylenebilir.5 Sonuçta Türkiye’de sosyal normlar gelişmediğinden ve cinsel yönelimleri koruyucu kanunlar yürürlükte olmadığından, LGBTT bireyler aile tepkisi, iş kaybetme ve sosyal dışlanma kaygıları yaşarlar ve cinsel yönelimlerini gizleyerek closeti6 oluştururlar. Closet metaforu, toplumda cinsel sapkın olarak etiketlenmeye karşı durmanın bir yolu olduğundan LGBTT bireyler closeted olmayı seçerler.7 Closet, başlangıcında homoseksüelliğin sosyal damgalanmadaki negatif etkisini azaltmak için “bilgi yönetim stratejisi” iken bugün “hayatta kalma stratejisi” haline gelmiştir.8 Çünkü LGBTT bireyler şiddet görmekte veya görme korkusu yaşamaktadır.9 LGBTT bireyler anayasada tanınmadıklarından kimlikleri görünmez hale getirilmiş ve böylece planlama literatüründe ve uygulamada bu kimlikler susturulmuştur.10 Türkiye’de cinsiyet temelli eşitliğin önünde ataerkil aile vardır. Bu yapı cinsel yönelimlerin utanç ve tiksinti kaynağı olarak görülmesinde ve aile düzeninin korunması için töre cinayetlerinin işlenmesinde de kendisini göstermektedir. Avrupa Toplulukları Komisyonunun bir raporuna göre (2009), Türkiye’de eşitlikten sorumlu resmi bir kurum olmadığı gibi iş yerinde LGBTT çalışanların işlerine geri alımlarını veya tazminatlarının ödenmesini sağlayacak herhangi bir yasal hüküm de bulunmamaktadır. Dolayısıyla Türkiye’de cinsel yönelim sorunsalının çözünürlüğü normlar, kurumlar, yasal metinler ve politikalarda toptan bir değişiklik gerektirdiğinden LGBTT bireyler AB sürecini bir şans olarak görmektedir.11 Evde Gizlenme: Ev, modern batı dünyasında “bireyin kişiliğini inşa edip geliştirebileceği en uygun” yer olarak görüldüğünden12 evin heteroseksüel olmayan kimliklerin onaylandığı bir mekân olabileceğine ilişkin çalışmalar bulunmaktadır.13 Özellikle posterler, dergiler, kitaplar ve kişisel fotoğraflarla LGBTT bireyler cinsel kimliklerini evlerine taşıyarak14 kimliklerini ve ilişkilerini bir dereceye kadar özgürce yaşayabilmektedir.15 Ancak bazı çalışmalara göre dışlama ve şiddet nedeniyle ev ortamı LGBTT bireylerin yabancılaşma ve gizlilik içeren bir hayat yaşamasını gerektirmektedir.16 Gey erkeklerin kendilerini ve evlerini ayrımcılık ve şiddete karşı korumak için cinsel yönelimlerini ve ilişkilerini gizlediklerini gösteren çalışmalar da bulunmakta olup buna kişinin evini “geylikten arındırması” denmiştir.17 Literatürde saptanan evde gizlenme, Türkiye için de geçerlidir. LGBTT bireyler anayasada olduğu gibi geleneksel toplumsal ya580 CİLT VOL. 11 SAYI NO. 4 1 Makale, bir bilimsel araştırma projesinin konuya yönelik bulgu ve değerlendirmelerini geliştirmiştir. 2 Bkz. Chauncey, 1995; Buijs, 2009; Coolins, 2009: 475; Doan, 2007; Hayslett veKane, 2011; Monro, 2010; Ross ve Sullivan, 2012. 3 Fobear, 2012: 744. 4 Gorman-Murray, Waitt ve Gibson, 2008. 6 Closet, LGBTT bireylerin cinsel yönelimlerini gizlemeleridir (Bkz. Frisch, 2002, Görkemli, 2012; Öztürk, 2011). 7 Görkemli, 2012: 80. 8 Frisch, 2002: 256, 263 9 Görkemli, 2012: 72, 76: Bereket ve Adam, 2006. Ek olarak Avustralya’da yapılmış bir çalışma gey erkeklerin heterosekseül erkeklere göre dört; lezbiyen kadınların heterosekseül kadınlara göre altı kat fazla saldırıya maruz kaldığını göstermektedir. Bkz. GormanMurray, 2008b: 289. 10 Nusser ve Anacker, 2012: 175. 11 Öztürk, 2011. 12 Young, 2005: 153. 13 Bkz. Gorman-Murray, 2006, 2007, 2008a. 14 Bkz. Elwood, 2000. 15 Gorman-Murray, 2008b: 289. 16 Trivette, 2010: 226; Elwood, 2000; Valentine, 1993; Valentine, 1998; Valentine, Skelton ve Buttler, 2003. 17 Gorman-Murray, 2012, s. 114. 5 Bunun süreci ve eleştirisi için KAOS-GL dergisinin “Ya Eşitlik Ya Hiç” Dosya Konulu 2013 Kasım Aralık sayısında Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Batman milletvekili Ayla Akat Ata ve Cumhuriyet Halk Partisi İzmir Milletvekili Rıza Türmen ile yaptıkları ve kaynakçada sunulan röportajlara bakılabilir. pıda da tanınmamakta hatta bilinir olanlar ataerkil yapı nedeniyle aşağılanmaktadır. Dolayısıyla Türkiye’de LGBTT bireylerin cinsel yönelimlerini ortaya koyacakları herhangi bir ev veya işaret onların aleyhinde nefret suçları işlenecek alanlara dönüşebilir. Bu yüzden aşağıda da görüleceği gibi dış görünüşleri nedeniyle isteseler de cinsel yönelimlerini gizleyemeyen transeksüel ve travesti bireyler dışındakilerde kimliklerini gizleme koşuluyla aileyle yaşama ağırlıklıdır. Hasta Olarak Görülme: LGBTT bireylerin kimliğini gizlememesi için, zihinsel hasta olarak gösterilmemesi yönünde çalışmalar bulunmaktadır.18 Türkiye’deki durum ise farklı cinsel yönelimlerin geçici veya tedavi gerektiren bir durum olarak görülmesidir.19 Bu tutumla mücadelede devlet değil bazı sivil toplum kuruluşları etkindir. Türkiye’de LGBTT hakları konusunda örgütlü çalışmalar yürüten tek birim, 90’lı yılların başından beri ayrımcılığa karşı çalışan ve 2005’te yasal bir dernek haline gelen KAOS-GL’dir. Ankara KAOS-GL’den alınan bilgilere göre ülkedeki diğer sivil inisiyatifler Ankara’da Pembe Hayat; İstanbul’da SPOD, İstanbul LGBT, Lambda İstanbul; Diyarbakır’da Hebun; Eskişehir’de Morel; Mersin’de Mersin LGBT İnsiyatifi; Adana’da Çukurova Eşcinsel İnsiyatifi, İzmir’de Siyah-Pembe Üçgen ve 2008’den beri aylık toplantılar yapan LGBTT Aileleri İstanbul Grubu’dur (LİSTAG). Ek olarak 1990’ların sonunda kurulan Lezbiyen Gey Topluluğu (Legato) ile üniversite öğrencileri arasında internet yoluyla bir birliktelik kurulmuş ve digital closet oluşturulmuştur. Legato’nun 2001’de başlattığı “internetten ortaya çıkma” adlı kampanya LGBTT bireylere zulmün bir sembolü olmuştur.20 Evlilik Kurumu: Cinsel yönelimin gizlendiği bir diğer alan evlilik kurumudur. Modern batı toplumlarında evli / heteroseksüel olmak piramidin en üstünde; homoseksüellik piramidin en altındadır.21 Bu, cinselliğin de bir hiyerarşisi olduğunu göstermektedir. Türkiye’de de evli olmak önemsendiğinden evlilik, sosyal sınıf atlama biçimlerinden biridir. Hatta evliliğe yönlendirmek ve cinsel yöneliminden caydırmak için aşağıda anket sonuçlarında görüleceği gibi genelev önemsenmektedir. Çünkü genelev, ailenin kurulabilmesi için gerekli görülen erkekliğin, öğrenildiği ve yeniden üretildiği bir mekân kabul edilmektedir.22 Askerlik: Ordu, “heteroseksist dayanakların baskın erilliği nasıl desteklediğinin” en temel örneği23 olduğundan sosyal gizlenmenin bir başka şeklidir.24 Türkiye’de askere sadece erkekler gidebilmektedir. Cinsel yönelimler ise cinsel tutum ve davranışlarının askerliğe uygun olmaması tanısıyla askere alınmamaktadır.25 LGBTT bireyler, cinsel yönelimlerini gizlemezlerse kendilerine konan tanı resmi belgelerine yansıdığından Türkiye gibi askerlik hizmeti konusunda işverenin titiz olduğu bir konuda işe bile girememektedirler. Bu durum, İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) (2008) tarafından tamamlanan büyük ölçekli bir çalışmada da gösterilmiştir.26 Sıralanan unsurlar nedeniyle aşağıda anket sonuçlarında da görüldüğü gibi LGBTT bireyler, sosyal ilişkilerini ve iş hayatlarını zorunlu olarak heteroseksüel ilişkiler üzerinden yürütmekte ve kendileri olarak kenti ve kent haklarını kullanamamaktadır. Bir başka deyişle, cinsel yönelimler anayasada tanınmadığından LGBTT bireyler kendileri olarak vatandaşlık haklarından yoksun kalmaktadırlar.27 Cinsellikle ilgili görüş ayrılığı tarihseldir ve özünde kentle bağlantılıdır.28 Dolayısıyla bir yandan heteroseksist bir proje olan şehir planlama29 bir yandan da Anayasada’da tanınmamaları nedeniyle LGBTT bireylerin closeted olmaları Türkiye’de mekânların heteroseksist bir yaklaşımla oluşturulmasını devam ettirmektedir. Çalışma Yöntemi ve Veri Kaynakları Türkiye’de LGBTT bireylerin yaşama alanlarına ve nüfuslarına ilişkin çalışmalar henüz bulunmamaktadır. Bu neden

Sexual Orientation Concealment of LGBTT Individuals In Turkey As A Candidate State Of The European Union (EU) And The Role Of Urban Planning