English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

İnkişaf etməkdə olan ölkələr müxtəlif növ üzvi tullantıların idarə olunmasında ciddi ekoloji, sosial və iqtisadi problemlərlə üzləşir. Bu problemləri bərk tullantıların idarə olunması sistemlərində həll etmək üçün müvafiq emal strategiyaları qəbul edilməlidir. Üzvi tullantıların bütün emalı variantları arasında tullantı zibilliklərinin aradan qaldırılmasında kompostlama  metodu effektiv strategiya kimi təsdiq olunmuşdur.  Son onilliklər ərzində, demək olar ki, bütün dünyada bərk tullantıların miqdarı çox sürətlə artmışdır. Bu artım ilk növbədə əhali artımı ilə əlaqələndirilir. Halbuki, iqtisadi inkişaf və bununla əlaqədar urbanizasiyanın inkişafına görə müasir həyat tərzi və standartlar tullantıların əmələ gəlməsinin sürətlənməsinə böyük səbəb olmuşdur. 2016-cı ildə dünya şəhərlərində əmələ gələn bərk tullantıların miqdarı təqirbən 2 milyard ton olmuşdur. Tullantıların əmələ gəlməsində bu artım ətraf mühit sisteminin müxtəlif komponentlərinə təzyiq göstərmiş və pozmuşdur. Müvafiq olaraq, bərk tullantılar üçün uyğun və ekoloji cəhətdən təmiz idarəetmə strategiyasının həyata keçirilməsi bütün dünyada aktual məsələ hesab edilir, halbuki bu tullantıların təkrar istifadəsi və təkrar emalı dairəvi iqtisadiyyat çərçivəsində bərk tullantıların vahid idarəetmə sistemlərində ən üstün yanaşma kimi təsnif edilir. Bu baxımdan, təkrar emal, təkrar istifadə və resurs səmərəliliyinin artırılması yolu ilə iqtisadi dayanıqlığı artırmaq üçün, Avropa Parlamenti bu yaxınlarda müxtəlif qanunvericilik təkliflərini, o cümlədən AB-nin gübrə tənzimləməsini ehtiva edən dairəvi iqtisadiyyat fəaliyyət planını qəbul etmişdir. Plan AB bazarında gübrə məhsullarının istehsalını və ticarətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Yeni plan üzvi tullantılardan əldə edilən gübrə (kompost) kimi üzvi məhsullar da daxil olmaqla müxtəlif gübrə qruplarını əhatə edir. Üzvi tullantıların kənd təsərrüfatında istifadə edilə bilən qida maddələrinə çevrilməsini yaxşılaşdırdığına görə, bu yanaşma həm insanların, həm də ətraf mühitin maraqlarının xeyrinədir.Bu yanaşmaya uyğun olaraq və üzvi fraksiya əsasən məişət tullantılarından yaranan tullantıların böyük bir hissəsini təşkil etdiyinə görə, bu bioloji parçalanan hissə qeyri-düzgün emal nəticəsində atılmaqdansa təkrar emal oluna və bitki qidalarının potensial mənbəyi kimi istifadə edilə bilər. Buna baxmayarq, qeyd etmək lazımdır ki, təzə üzvi bərk tullantıların torpağa birbaşa tətbiqi tövsiyə edilmir. Xüsusilə, emal edilməmiş/qeyri-stabil üzvi bərk tullantıların torpağa əlavə edilməsi xüsusi maddələr və ya düzgün olmayan böyümə şəraiti ilə bitkilərin böyüməsinə, eləcə də, bitkilər üçün zəruri olan qida maddələrinin hərəkətsizliyi, balansızlığı, fitotoksisitlik və ağır metalların, patogen bakteriyaların və qeyri-üzvi duzların mövcudluğuna təsir göstərir, bu da son nəticədə bitkinin ləng inkişafına səbəb olur. Nəticə etibarilə, düzgün biokimyəvi texnologiyaların tətbiqi sonradan kənd təsərrüfatı sahələrində təhlükəsiz istifadə oluna bilən bu qida maddələrinin bərpasına gətirib çıxarır. Müvafiq olaraq, gübrələmə texnologiyası üzvi tullantıların təkrar emal edilməsi və yüksək qida tərkibli və aşağı patogen mikroorqanizmli faydalı “gübrə” məhsuluna çevrilməsi üçün effektiv idarəetmə yanaşmasına çevrilmişdir.Bu eksperimental tədqiqat üzvi tullantılardan ayrılmış kompost istehsalı potensialının öyrənilməsinə yönəlmişdir. Tədqiqat işində xammal kimi bazar tullantıları (meyvə və tərəvəz) və bağ tullantılarından (bitki qalıqları) istifadə edilmişdir. Onlar açıq meydançada rulon yığım üsulu ilə kompostlaşmaya məruz qalmışlar. Prosesə bir neçə fiziki, kimyəvi və bioloji parametrlərə görə nəzarət edilmiş, yerində ölçmələr (temperatur və nəmlik) gündəlik olaraq aparılmışdır. Sınaq və laboratoriya analizlərinin seçilməsi bütün bioloji emal müddəti ərzində aparılmışdır. Son məhsulun  normaya uygun nəmlik, ph, elektrik keçiriciliyi (EK), karbon/azot nisbəti müəyyən olunmuşdur. Kompostun bütün təhlil edilmiş nümunələri  ağır metalların daha aşağı konsentrasiyalarına malik olmuşdur. Ümumiyyətlə, əldə edilən nəticələr kompostlaşmanın məişət üzvi tullantılarının emalı üçün perspektiv bir üsul olduğunu, həmçinin, yüksək keyfiyyətli kompost istehsalında separasiya üsulu ilə toplama metodunun effektivliyini göstərir. Açar sözlər: məişət üzvi tullantıları; rulon üsulu ilə kompostlama; bərk tullantıların idarə edilməsi.

ÜZVI MƏNŞƏLİ MƏİŞƏT TULLANTILARINDAN ALINMIŞ KOMPOST