English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

Bilindigi uzere, hukukta yorumla ilgili “lafzi” ve “gai” olmak uzere iki ana ekol one cikar. Maalesef fikih usulundeki lafzi mebhas icerisinde yer alan delalet sekilleri ve kiyas bahislerinde -bazi istisnalari disarida birakacak olursak- lafzi/literal yorumun disina pek cikilamamistir. Bu da naslarin arkasinda maksud olan hikmet ve gayenin goz ardi edilmesinden kaynaklanmaktadir. Oysa Yuce Allah yaratilisi belli bir hikmete mebni gerceklestirdigi gibi koydugu hukumlerde de belli bir gayeyi hedeflemistir. Bu cercevede Kur’an ve sunnette yer alan hukumlerde kullarin hem ahirete hem de bu dunyaya donuk maslahatlari gozetilmistir. Buna gore dini literaturde makâsid-i seri‘a olarak bilinen dinin korumayi hedefledigi bes esas “canin korunmasi, malin korunmasi, neslin/nesebin korunmasi, dinin korunmasi ve aklin korunmasi” seklinde formule edilen “tumel gayeleri” icerir. Bu bes esas bir yonuyle Şâri’in hukumlerde gozettigi genel amaci teskil ederken, bir yonuyle de insanlarin umumi maslahatlarini ihtiva etmektedir. Diger taraftan Şâri’nin naslarda yer alan her bir hukumde gozettigi ozel gayeler de vardir ki o da soz konusu nasta gozetilen tikel gayeleri olusturur. Aslinda bu gaye belki de o nassin sevk olunusu ile ilgili gudulen ozel amaci teskil eder. Sonucta ilgili nassin bu ozel gaye ekseninde tumel gayelerle birlikte yorumlanmasi gerekir. Naslarin sinirli olaylarin sinirsiz oldugu dusunuldugunde literal yorumun ihtiyaci karsilamayacagi bir gercektir. Bu nedenle Muslumanlarin karsilastigi yeni meselelerde vahiyle ortaya cikan bu yeni hadiseler arasinda saglikli bir bag kurulabilmesi Şâri’nin gozettigi gayelerin dikkate alinmasiyla mumkundur. Şâriin maksudu olan gâyelere bir sekilde vakif olunduktan sonra naslar da bu gayelere mutenasip bir sekilde yorumlanabilir. Nitekim Hz. Omer’in bazi uygulamalari bunun en guzel orneklerini teskil eder. Onun fethedilen Sevad arazisi/Irak topraklari ile ilgili uygulamasi ise gâi yorumun en ozgun orneklerinden biridir. Cunku Irak topraklarinin tamamina yakini Muslumanlar tarafindan kilic/savas yoluyla elde edilmistir. Bu durum Enfal suresinin 41. Ayeti ve Hz. Peygamberin, Hayber topraklarini taksim etmesi ile ilgili uygulamasi dikkate alindiginda, Sevad topraklarinin da taksim edilmesi sonucunu doguruyordu. Cunku konuyla ilgili naslarin zahiri de bunu gerektirmekteydi. Oysa Hz. Omer bu araziyi taksim etmeyerek eski sahiplerinin elinde birakip, bu araziden harac vergisi almayi ve bu sekilde elde edilen geliri Muslumanlarin kamu yararina harcamayi daha uygun gordu. Bu husus sahabe arasinda uzun suren tartismalara neden oldu. Iste bu arastirmada Hz. Omer’in soz konusu tasarrufunda ileri surdugu gerekceler -ki mutat uygulamanin devam etmesi halinde yakin ve uzun vadede dogabilecek olumsuz sonuclarin da dikkate alinmasi gayesi- butun yonleriyle tartisilmaktadir. Hz. Omer’in bu uygulamasinin Islam Hukuku alanindaki tezahurleri ise ayrica irdelenecektir.

Gâî Yorum/Makâsıd Açısından Hz. Ömer’in Sevad Arazisi İle İlgili Uygulamasına Yönelik Bir Değerlendirme