English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

During the multi-century Ottoman rule, there were no educated physicians in Serbia, and “folk healers” used to treat the sick. Just after the 3rd decade of the 19th century, when the first educated physicians came to Serbia, we can also speak about quackery. At that time, syphilis started spreading and some quacks became “specialists for syphilis”. They were most numerous in the North-East Serbia in the 4th and 5th decades of the 19th century. They represented a major problem, because people believed them more than they believed physicians, while the state authorities of just liberated country, tolerated them. The quacks were not familiar with the clinical features of syphilis, and mostly used mercury to treat it by fumigation and inhalation, rubbing it into the skin, proscribing mercury pills, while symptoms of severe, sometimes lethal intoxication were signs of successful treatment. They also used sarsaparilla. Authorities of the new Government often issued them permission to work, whereas professional control and prohibition of such treatment began in 1839, when the Health Department of the Ministry of Internal Affairs was established. The most famous quack, “specialist for syphilis”, was Gojko Marković, who was also a “physician” and the first director of the Hospital for the treatment of syphilis in Serbia during a certain period. A married couple, Gaja and Kita Savković, were also well known, as well as Stojan Milenković, a young man in the service of Prince Miloš. There were, of course, many adventurers, imposters, travelling Turkish and Greek physicians, Gipsies, fortune-tellers, old women, and ignorant people of various professions. Their work was banned by the Government. Sažetak Nadrilekarstvo: Prema Medicinskom godišnjaku Kraljevine Jugoslavije iz 1933. godine, „nadrilekarstvo kao pojam i radnja, protivno zakonskim propisima, kao istup i prestup, počinje tek od vremena kad su nastale stručne lekarske škole, kad su iz tih škola, a kasnije i sa medicinskih fakulteta, počeli da izlaze izučeni lekari, jedino pozvani, iako ne i uvek povlašćeni, da leče bolesnike“. Nadrilekari su, znači, postojali samo tamo gde je bilo lekara, čak i malobrojnih. Za vreme turske okupacije u Srbiji nije bilo lekara, bolnica i škola. Narod su lečili „narodni lekari“, dok se prvi školovani lekari javljaju posle I i II ustanka, u vreme kada se zemlja oslobađala, pa se o nadrilekarima može govoriti tek u obnovljenoj Srbiji. Nadrilekari „specijalisti za sifilis“: Vrlo rano, Među nadrilekarima izdvojili su se „specijalisti“ za pojedine bolesti, te su se „specijalisti za sifilis“ pojavili kada se ovo oboljenje počelo i širiti. Prvo registrovano ognjište sifilisa razvilo se u severoistočnoj Srbiji od II do IV decenije XIX veka, pa su se tamo javili i prvi nadrilekari ovoga tipa. Oni su bili najbrojniji u IV i V deceniji i predstavljali su vrlo šaroliku skupinu: samouki lekari, empirici, stare babe, vračare, kartare, Cigani čergari, grčki putujući lekari samouci, hodže i derviši. Njima je narod verovao više nego lekarima, a državna vlast u početku nije imala određeni stav prema njima, tako da su neki od njih dobijali i odobrenje za rad − lekara je inače u to vreme bilo malo. Lečenje: Od lekova su najčešće upotrebljavali živu, čiju su količinu određivali „odoka“. Lečenje su obično sprovodili u vidu kađenja živinom parom, koju su davali do pojave znakova intoksikacije, što se neretko završavalo smrću. Upotrebljavan je i dekokt od sarsaparile, koja je, navodno, „pročišćavala krv“. Uz to nisu poznavali kliničku sliku sifilisa, niti su pravili razliku među mnogim bolestima koje su se javljale u narodu. Na kožne promene stavljali su i lokalna kaustična sredstva. Poznati nadrilekari „specijalisti za sifilis“: Gojko Marković je bio najznačajniji i najizrazitiji predstavnik nadrilekara „specijalista za sifilis“. On je narod u severoistočnoj Srbiji lečio od „frenge“. Čak je 1836. godine imao i „privatnu bolnicu“, a l838. godine ga je državna vlast postavila za lekara i upravnika prve bolnice za lečenje sifilisa u Srbiji. Posle osnivanja Sanitetskog odeljenja, 1839. godine, izvršen je stručni nadzor nad njegovim radom iz koga se vidi da je živom i sarsaparilom lečio veliki broj najrazličitijih bolesti, koje je nazivao „frenga“, a polne bolesti „vlažna frenga“. I pored zahteva Sanitetskog odeljenja da se ukloni sa mesta lekara navedene bolnice, državna vlast ga je podržavala. Bračni par Gaja i Kita Savković, u IV deceniji XIX veka lečili su venerične bolesti i druge hronične rane u istočnoj i centralnoj Srbiji. Od lekova su upotrebljavali sarsaparilu, a verovatno i živu. Oni su za rad imali odobrenje državne vlasti, pa čak i Sanitetskog odeljenja. Stojan Milenković, momak kneza Miloša, imao je zakupljen han u Kruševcu, gde je 1838. godine lečio obolele od „frenge “. Upotrebljavao je sarsaparilu u toku 7-8 dana i posle toga bolesnike otpuštao kao izlečene. Panta Popović je 1840. godine, u okolini Mladenovca, lečio obolele od „frenge“ sa odobrenjem Sanitetskog odeljenja. Postojale su i razne lutalice i varalice. Veliki broj ovakvih „lekara“ Turaka, radio je krijući svoju delatnost od državne vlasti. Jedan od njih, Asanaga, lečio je živom i sarsapatrilom, podučavao ljude kako da se sami leče, a i nekim babama je prenosio svoje znanje. Još jedan Turčin, Hadži Ahmed, lečio je „pilulama venerične bolesti“. Poznati su bili i Rista Potkivač, Stevan Kočijaš, Sima Ciganin i Sava Pandur. Državna vlast im je zabranjivala rad, a neke je i kažnjavala batinama. Zaključak: U XIX veku, u Srbiji se sa širenjem sifilisa, gotovo paralelno, razvijala pojava nadrilekarstva, ali se razvijala i organizacija sanitetske službe.Tek sa otkrićem penicilina i eradikacijom sifilisa u V i VI deceniji XX veka, u Srbiji je definitivno završena era nadrilekara − „specijalista za sifilis“.

Quackery in the Treatment of Syphilis in Serbia / Nadrilekari u lečenju sifilisa u srbiji