English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

Central to engaging the questions that affect the Reformed community in the Netherlands is its self-image and a lack of historical awareness. Recent sociological approaches to these questions are too relativistic and too pessimistic. This article suggests that developing a catholic historical awareness is more promising Inleiding: ‘rabbi’ Duncan en ‘de rabbi van Oene’ Bepaalde theologen lopen het risico meer om hun excentriciteiten dan om de inhoud van hun prediking te worden herinnerd. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Schotse theoloog ‘rabbi’ John Duncan (1796-1870), een geniaal man, groot filoloog en talenwonder, man ook van een kinderlijk geloof, en van een wereldvreemdheid en haast permanente verstrooidheid die de bron van een stroom van hilarische anekdotes vormen. Zo liep hij op een zondag eens van zijn woonplaats A naar B om daar te preken. Duncan snoof tabak, maar had tegenwind. Om de tabak goed aan te brengen, draaide hij zich 180 graden om, om daarna zijn weg te vervolgen, richting A. De nacht voorafgaand aan zijn trouwdag had hij lezend doorgebracht. Toen zijn huishoudster hem ’s morgens in zijn oude kloffie aantrof, vermaande zij hem zich snel te gaan omkleden. Toen hij zich had uitgekleed, ging hij in bed liggen, want dat deed hij altijd nadat hij zich had uitgekleed. Na een halfuur haastte de huishoudster zich naar de slaapkamer, waar zij de grote Duncan slapend aantrof. Deze verhalen zouden ons bijna doen vergeten dat Duncan twee bundels met rijke preken, avondmaalstoespraken en fascinerende lezingen heeft nagelaten, en dat hij wandelend door de straten van Edinburgh als ‘een Pascal in de sandalen van Socrates’ al converserend met zijn studenten een schat van uitspraken heeft laten optekenen. Aan het einde van zijn leven waren er bovendien de zorgen om de ontwikkeling van zijn opvolger A.B. Davidson, Theologia Reformata 61/4 (2018), 361-369 DOI: 10.21827/5be58d3bb15aa die Duncans bijbelgetrouwheid inwisselde voor ‘Higher Criticism’.1 Verhalen als die over rabbi John Duncan zijn ook over de ‘rabbi van Oene’, ds. Jacobus Teunis (Ko) Doornenbal (1909-1975) bekend. In de herinnering leeft hij voort als de dorpsdominee die zich per solex en met een pijp in zijn mond van het ene kerkje naar het andere preekschuurtje voortbewoog, melancholiek mijmerend over het verdwijnen van al die dingen die nooit hadden bestaan, onhandig, een vreemde in zijn eigen tijd. En we kunnen nog altijd genieten van de verslagen die hij in de Veluwse kerkbode van zijn avonturen gaf. Ook bij Doornenbal lopen we het gevaar dat de figuur en alle extravaganties de boodschap en de kern van zijn levensinzet aan het gezicht onttrekken. De kern was dat hij er als dominee en pastor wilde zijn voor ‘een arm en ongelukkig en ellendig en in zichzelf verloren volk’, voor de underdogs, ‘de gekneusden, de kreupelen en verminkten’. Als we de moeite nemen hem echt goed te lezen, zien we algauw dat Doornenbal achter alle veranderingen die hij in zijn tijd waarnam – en ook volgens Doornenbal was elke verandering een verslechtering, zelfs een verbetering – een diepere omwenteling waarnam, een afscheid, een secularisatie zoals Bonhoeffer die al in zijn gevangenisbrieven had omschreven: het wegvallen van een onderbouw waarop de verkondiging van het christelijk geloof altijd had aangesloten.2 Tegelijkertijd waren en bleven zij – ondanks hun wereldvreemde gedrag en zeer bepaalde orthodoxie – in gesprek met hun tijd. Duncan raakte een lange periode verdwaald in het spinozisme tot aan de grenzen van een vaderloze wereld – tot een ontmoeting met César Malan zijn ‘eerste bekering’ inluidde. Daarna bleef hij zich met de filosofie van zijn dagen verstaan: hij las ze en besprak ze met zijn studenten. Doornenbal was en bleef bevriend met 1 John Duncan, In the Pulpit and at the Communion Table, red. David Brown, Edinburgh 1874; John Duncan, Rich Gleanings, red. J.B. Sinclair, Londen 1925; John M. Brentnall, (red.), ‘Just a Talker’: Sayings of John (‘Rabbi’) Duncan, Edinburgh 1997. Zie Alexander Taylor Innes, Studies in Scottish History, Chiefly Ecclesiastical, Londen 1892, 183: ‘His realm was colloquial. But in that realm it seemed as if Pascal had shuffled into the sandals of Socrates and walked up and down our Edinburgh streets, with a large utterance of response to the inquiring youth around’. Over Duncan en Davidson, zie Richard Allen Riesen, Criticism and Faith in Late Victorian Scotland: A.B. Davidson, William Robertson Smith and George Adam Smith, Lanham, 1985. 2 Romantiek en stichtelijkheid: nagelaten geschriften van ds. J.T. Doornenbal, red. B. J. Spruyt, Apeldoorn 20162, 11-12; Dietrich Bonhoeffer, brief aan Eberhard Bethge, d.d. 16 juli 1944, in Dietrich Bonhoeffer, Widerstand und Ergebung (Werke, Bd. 8), Gütersloh 1998, 526-535 (= Dietrich Bonhoeffer, Verzet en overgave, Utrecht 20143, 356-359). 362 B.J. Spruyt

Een verleden in het licht van katholieke historiciteit