English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

The article presents stone and pottery materials from Tanowo, site 3, near Szczecin, excavated in the years 1999-2002 (trench II). The materials represent the late phase o f proto-Neolithic occupation dated back to 3300-2900/2800 BC. An animal bone sample from settlement pit in trench II is dated back to 5170 +/BP (Poz 1385). Osadnictwo zespołów protoneolitycznych występujących na rozległym wale more­ nowym w Tanowie, na obszarze Puszczy Wkrzańskiej zostało odkryte już podczas pierwszych prowadzonych tam badań wykopaliskowych na początku lat 80-tych. Jednak bogatych, wartościowych materiałów krzemiennych i ceramicznych dostarczyły dopiero wykopaliska w północnej części platformy walu na stanowisku nr 3, wykop V/1989 oraz wykopy V I/1990 i 1/1990/1991. Pozwoliły one nie tylko rozpoznać ogólny charakter kul­ turowy tych zespołów, ale dokładniej prześledzić ich rozwój i odnieść je do szerszej pro­ blematyki ugrupowań protoneolitycznych występujących w zachodniej strefie bałtyckiej pod koniec okresu atlantyckiego1. Pozyskane materiały dały podstawę do wyróżnienia dwóch faz rozwojowych tych zespołów: fazy starszej (A) oraz fazy młodszej (B), która została określona jako „wczesnopucharowa” . Faza starsza, reprezentowana głównie przez materiały wykopu V/89 charakteryzuje się obecnością ceramiki wykonywanej wyłącznie techniką wałeczkowatą, tzw. techniką „U” i techniką „N” . Były to grubościenne naczynia zasobowe kształtu workowatego (typ A) i tulipanowatego (typy B—C) o spiczastych dnach, naczynia wanienkowate (tzw. lam­ py) oraz małe pucharki i czarki. Zdobnictwo występuje tylko na naczyniach zasobowych ' G a l i ń s k i 1990; 1992. 7 2 TADEUSZ GALIŃSKI i sprowadza się do różnego sposobu karbowania krawędzi wylewu i/lub wykonywania faliście biegnącego rzędu otworków tuż pod krawędzią. Wytwórczość krzemieniarska narzędziowa w fazie starszej oparta była na eksploata­ cji dość regularnego, średniej wielkości półsurowca wiórowego oraz dużych masywnych odłupków. Z tych pierwszych produkowano przede wszystkim zbrojniki trapezowate groty strzał łuku, w tym charakterystyczne trapezy krótkie i krępe o bokach wgiętych (tzw. tvaerpile), półtylczaki wiórowe o półtylcach skośnych i poprzecznych (często z re­ tuszowanymi bokami), pazury (w tym charakterystyczne okazy bez wydzielonego żądła i łuskane dookolnie) oraz część drapaczy i rylców. Z dużych masywnych odłupków sporządzano natomiast drapacze, zgrzebła oraz skrobacze wielorakie. Fazę młodszą, wczesnopucharową osadnictwa protoneolitycznego na stanowisku w Tanowie wyróżniono głównie na podstawie materiału ceramicznego, jaki wydobyty został w niewielkim wykopie VI/90 oraz z części wykopu 1/90/91. Był on tu bardziej zróżnicowany zarówno pod względem występujących form, jak i sposobów wykonania. Obok ceramiki analogicznej do występującej w materiałach fazy starszej znajdowały się tu między innymi amfory dwuuszne z zaokrąglonym dnem oraz płaskodenne puchary dość mocno profilowane. Silnie rozdrobniony materiał nie pozwalał jednak na dokona­ nie pełnej rekonstrukcji tych form. Część naczyń tego typu wykonana została nieznaną w fazie starszej techniką spajania z taśm („NN”), uznawaną za wczesnoneolityczną. W nawiązaniu do zespołów protoneolitycznych występujących na terenie Nie­ miec oraz w Danii i południowej Szwecji, a także opierając się na sytuacji stratygra­ ficznej stanowiska w Tanowie oraz datowaniu poziomów osadniczych pomorskiego stanowiska Dąbki 9, chronologia starszej fazy rozwojowej na omawianym stanowisku określona została na lata 3500-3300 BC, zaś fazy młodszej, wczesnopucharowej na lata 3300-2900 BC2. W następnych sezonach badawczych realizowanych na stanowisku w Tanowie w la­ tach 1992-1996 rozkopano, obok licznych obozowisk późnopaleolitycznych i mezolitycznych, także kilka skupień osadniczych zespołów protoneolitycznych. Wykopy, w których występowały te ostatnie, były zlokalizowane analogicznie jak wykop V/89 w najwyższych partiach wału morenowego, na jego grzbiecie tworzącym dość obszerną platformę wyniesioną ponad 2 m powyżej podstawy stoku (rye. 1 ). Materiał krzemienny i ceramiczny dość jednoznacznie nawiązywał do materiałów wykopu V/89 reprezentując starszą fazę rozwojową (A) tego osadnictwa. Szczególnie cenne materiały dla poznania zespołów protoneolitycznych w ogóle wy­ dobyto z wykopu X/1993-1994, oddalonego od wykopu V/89 około 50 m w kierunku południowym. Zlokalizowane tam zostało całkowicie izolowane przestrzennie, niewiel­ kie skupienie osadnicze złożone z pojedynczej krzemienicy i kilku jam-obiektów zawie­ rających materiał ceramiczny oraz liczne fragmenty kości zwierzęcych. Brak tam jakich­ kolwiek wtrętów starszego, licznie występującego na tym stanowisku osadnictwa mezolitycznego. Całość stanowi dobry przykład odosobnionej, pojedynczej jednostki 2G a l i ń s k i 1992, s. 90. NOWE MATERIAŁY TZW. FAZY WCZESNOPUCHAROWEJ OSADNICTWA PROTONEOLITYCZNEGO 7 3 Rye. 1. Tanowo 3, plan sytuacyjny stanowiska. Prostokątem oznaczono przybliżony zasięg wykopu badanego

Nowe materiały tzw. fazy wczesnopucharowej osadnictwa protoneolitycznego na Pomorzu