English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

Giriş Metro projeleri hız, konfor, güvenlik, güvenilirlik gibi parametrelerden dolayı sosyoekonomik açıdan oldukça önemli etkiler ortaya çıkarmaktadır. Gelişmiş ülkelerde 19. yy sonu itibariyle başlayan raylı sistem altyapı hizmetleri, ülkemizde ancak 20. yy sonlarına doğru hız kazanmıştır. Kamu sektörü harcamaları yerel ve merkezi ölçekte incelendiğinde bütçelerin önemli bir kısmının ulaştırma sektörü ihtiyaçları için harcandığı görülecektir. Örneğin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, her yıl bütçesinin yaklaşık %55–60’lık bir kısmını ulaştırma hizmetlerine harcamakta olup, bunun çok önemli bir kısmı da raylı sistemlere ayırmaktadır. Raylı sistem yatırımları, maliyet açısından oldukça yüksek bütçeler gerektirmektedir. Örneğin Türkiye’de bir metro hattının ortalama km maliyeti 35 milyon EUR gibi düşünüldüğünde, bu kadar pahalı hizmet kararlarının doğru alınması önem taşımaktadır. Diğer taraftan kamu kaynaklarının sınırlı olması sebebiyle bu kadar büyük ölçekli yatırımların sadece kamu kaynakları ile hayata geçmesi oldukça zordur. Dolayısıyla metro yatırımları sebebiyle ortaya çıkan rantın bir şekilde kamuya döndürülmesi ve bu tür yatırımların finansmanında destekletici faktör olarak kullanılması amaçlanmalıdır. Bu çalışma kapsamında, metro hatlarının yapılmasıyla konut fiyatlarında ortaya çıkan değişimlerle ilgili çalışmaların literatür incelemesi amaçlanmaktadır. Bu çerçevede akademik veri tabanlarından taranan yaklaşık 40 makalede ortaya çıkan sonuçlar yöntem, veri setleri ve bulguları yorumlanarak sunulmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D.) başta olmak üzere Avrupa, Uzak Doğu’da yer alan ekonomik anlamda dünyanın gelişmiş ülkelerinde metro istasyonları civarında yer alan gayrimenkul fiyatlarındaki değişmeler bilimsel açıdan incelenmiştir. Çoğunlukla kent içi raylı sistem yatırımlarının konut fiyatlarını artıracağı yönündeki teorik savlar ve amprik çalışmalar yoğun olmakla birlikte kent içi raylı sistem yatırımlarının farklı durum ve mekanlara değişik tepkiler yarattığına ilişkin örnekler de bulunmaktadır.1 Daha önce de ifade edildiği gibi literatürde, kentiçi raylı sistem hatlarının genel olarak, gayrimenkul fiyatlarını artıran yönde etkilediğine yönelik çalışmalara sıklıkla rastlanmaktadır. Ancak yine de raylı sistem hattının geçtiği bölgenin sosyoekonomik ve demografik özellikleri ile genel ulaşım ağı ekseninde şekillenen etkileri, her bir hat koridoru için konut fiyatları açısından değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte konuya farklı bakış açıları ile yaklaşılarak aynı konu farklı düzlemlerde tartışılmıştır. Örneğin metro hatlarının farklı konut tipolojilerine veya farklı arazi kullanışlarını nasıl etkilediği araştırma konusu olmuştur. Bir başka bakış açısında ise metro hattının ortaya çıkardığı farklı düzeydeki etkiler makro, mezo ve mikro düzeyde incelenmiştir (Beyazit, 2015).2 Efthymiou & Antoniou3 tarafından yapılan çalışmada ise, farklı ulaşım modlarının konut fiyatlarına ne şekilde yansıdığı araştırmıştır. Bu çalışma, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlkinde; konu ile ilgili literatür taramasının yöntemi ve bu tarama sonuncunda makalelerin, analiz/kategorizasyon biçimleri sunulmuştur. İkinci bölümde ise, incelenen makalelerden bazılarına özetle yer verilecek olup genel olarak belirlenen kategorilere ilişkin; örneğin metro hatlarının konut fiyatlarına etkisi ile ilgili yapılan çalışmaların daha çok hangi coğrafyalarda ve neden irdelendiği, hangi yöntemlerin izlendiği ve ne tür bulgulara ulaşıldığı ile ilgili değerlendirmeler sunulacaktır. Yöntem Bu çalışma kapsamında, metro hatlarının konut fiyatlarına etkisi ile ilgili yapılan makale taramasında akademisyenlerin ve profesyonellerin kayda değer katkılar yaptığı ve konunun derinleşmesinde pay sahibi oldukları görülmüştür. Bu araştırma; akademik dergilerde yayınlanmış makaleleri analiz etmektedir. Bunun için içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmaya konu olan makalelerin saptanması sürecinde şu kriterleri sağlayan makaleler dikkate alınmıştır: • Sadece bilimsel değerlendirme sürecinden geçmiş makaleler • Doğrudan ve İngilizce olarak “metro lines (metro hatları), railway lines (raylı sistem hatları), value capture (değer yaratma), real estate value (gayrimenkul değeri), land price (arazi fiyatı), hedonic price modelling (hedonik fiyat modeli)” kelimeleri ile tarama yapıldığında rastlanan makaleler Makalelerin sınırlandırılması için aşağıda sunulan kriterler saptanmış ve bunlara dahil olmayanlar çalışmanın dışında bırakılmıştır: Kitaplar, kitaplardaki bölümler ve konferans bildirileri ve baş yazılar (editorial). Bunlar dışında elektronik olarak erişimi mümkün olmayan makaleler de araştırmaya dahil edilmemiştir. Araştırmada Yıldız Teknik Üniversitesi’nin elektronik veri tabanları kullanılarak tarama yapılmıştır. Sciencedirect, Scopus, Ebsco, Proquest Global, Emerald, Springerlink veri tabanları en çok yayın ile karşılaşılan veri tabanlarıdır. Literatür taramasında, ağırlıklı olarak 2000 yılı sonrasındaki yeni çalışmaların olmasına dikkat edilmiştir. Özellikle asya/uzak doğu ülkelerindeki altyapısal ve finansal gelişmelerle ilgili konuların bugünkü bilim dünyasına yayın olarak katkıda bulunması büyük oranda 2000’li yılların sonrasında gerçekleşmiştir. Diğer ülkelerde de bu alanda gelişmeler 2000’li yıllarda ağırlık kazandığı için böyle bir tercih yapılmıştır. Diğer taraftan 418 CİLT VOL. 14 SAYI NO. 3 1 Wardrip, 2011, s. 1-12. 2 Beyazit, 2015, s. 12-23. 3 Efthymiou & Antoniou, 2013, 1-22. farklı veri tabanlarında aynı makaleler ile karşılaşılması durumunda tekrar olmamasına dikkat edilmiştir. Araştırmanın yöntemi ve kapsamın saptanmasında; konuyla ilgili akademik dergilerin tamamında makaleler taranmıştır. Makale taramasında; (1) başlık, (2) anahtar kelimeler ve (3) özet taranmıştır. Sonuç olarak incelenen makale sayısı 40’dır ve literatür taramasında da görüleceği üzere genel olarak ulaştırma altyapılarının arazi değerlerine etkisi ile ilgili farklı bakış açısı ve yaklaşımları içeren çalışmalar özetle Tablo 1’de sunulmaktadır. İçerik analizinin prosedürünün saptanmasında ise şöyle bir değerlendirme yapılmıştır: İçerik analizi için belli kodlar verilmiş ve bir matris tablo oluşturulmuştur. Kodlar şu şekilde saptanmışt ır: • Kaynakça verileri (yazar/yazarlar, başlık, yayın yılı ve dergi adı • Kullanılan yöntem (çalışmanın türü, kapsadığı zaman, kullanılan yöntem ve kullanılan analizler • Ampirik bağlam (üzerinde çalışılan şehirler, coğrafi dağılımı, örneklem türleri/birimleri) İçeriğin netleştirilmesi için yazarların odak noktaları, tartışma konuları, araştırma soruları, metodolojileri ve çalışmanın ana yapısını ortaya koymak için tüm makaleler okunmuştur. Her makalenin odaklandığı çerçeve ortaya konmuştur. Tanımlayıcı tartışmalardan önceliklendirilmiş açılımlar ortaya konmuştur. Analiz/Literatür Taraması Ulaştırma ile kentsel mekanın şekillenmesi konuları, kentsel ekonomi çerçevesinde tartışılan konular arasındadır. Ulaştırma altyapı yatırımları yer seçimi ve kentsel büyümeyi yönlendirme açısından güçlü etkiye sahiptir. Ayrıca, ulaştırma altyapıları; arazi değerleri üzerinde etkili olmakta, yaşanabilirliği olumlu yönde etkilemekte ve yeni yerleşim yerlerinin inşası açısından da önemli etki yapmaktadır.4 Yankaya & Çelik5 ulaştırma altyapı seviyesinin, ülkenin gelişmişlik düzeyi açısından da bir gösterge niteliği taşıdığına işaret etmiştir. Yatırımların bazen mevcut kapasitelerin ihyasını içerirken bazen de yeni yerleşim bölgelerine erişim imkanı sağlamaya veya kentsel gelişmeyi yönlendirmeye yaradığına değinilmiştir. Dolayısıyla ulaştırma altyapılarının verimliliği ile ilgili konular öteden beri araştırmacıların ilgisini çeken konular arasında yerini bulmaktadır. Bu yatırımların etkileri (sanayi, ticaret, ofis ve değişik konut alanları gibi) farklı kentsel sektörlerde gelir, istihdam, nüfus, arazi kullanış, yoğunluk ve parasal değerlerde meydana gelen değişimler perspektifinden, kısa ve uzun dönemli etkiler planlama ve ulaşım literatüründe yoğun olarak çalışıldığı ifade edilerek konunun farklı düzlemlerde çok değişik bakış açıları ile ele alındığı dile getirilmiştir. Kentsel ekonomi ile ilgili teorik çalışmalarda, özellikle Alonso6 tarafından öngörülen tek merkezli kent modellemesinde, bütün istihdamın kent merkezinde yer aldığı varsayılmaktadır. Bu durumda, ev ile iş arasında gidip gelme zamanındaki değişim, kent rantı eğrisinin önemli bir belirleyicisi olmaktadır. Ev-iş arasında gidip gelme zamanında oluşan tasarruflar kent toprağı rantına yansımaktadır. Buna göre en yüksek rant merkezdedir çünkü kent merkezinde ulaşım maliyeti en düşüktür. En düşük rant da kent çeperindedir. Bu durumda bireyler fayda fonksiyonuna bağlı olarak, merkezle çeper arasında yer seçimi yapmaktadır ve tüm bireylerin faydaları diferansiyel ranta bağlı olarak eşittir. Bu modeller, her ne kadar basit ve stilize olursa olsun, kentsel rantın, ulaşım maliyetiyle olan temel ilişkisinin anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Raylı sistem yatırımları asıl olarak ulaştırma hizmetine katkı sunmayı amaçlamakla birlikte ulaştırma dışında başka faydalar da üretmektedir. Sadece ulaşım eksenli olmayan bu katkılar özellikle gelişmiş ülkelerde araştırma konusu olarak çalışılmaktadır. Banister & Goodwin7 tarafından yapılan çalışmada raylı sistemlerin yarattığı etkiler üç farklı düzeyde ele alınmaktadır. Bunlardan ilki üst perdede makroekonomik düzeyde ele alınabilecek üretim, nüfus, istihdam ekonomik büyüme gibi faktörlerdir. Orta kademede beliren etkiler, daha çok sektörel düzeyde hissedilmektedir. Örneğin artan erişilebilirlik sebebiyle firmaların raylı sistem koridoru boyunca kümelenmeleri, iş gücü piyasasının kuvvetlenmesi, sektörler arası bütünleşme ve etkileşime katkıda bulunması veya CO2 çevresel etkileri azaltması orta düzeyli etkiler arasındadır. En küçük düzeyli etki ise gayrimenkul fiyatlarındaki değişimler olarak ele alınmaktadır. Buna göre artan erişilebilirlik sebebiyle düşen ulaşım maliyetleri ve zaman kazançları gayrimenkul fiyatlarına yansımaktadır. İstanbul metrosunu

Metro Hatlarının Konut Fiyatlarına Etkisine İlişkin Literatür Taraması