Trauma na telefon. O kilku próbach rozmowy ze zmarłymi w polskiej poezji współczesnej

Ksiądz Jan Twardowski zaleca, by śpieszyć się kochać ludzi, zanim „zostaną po nich buty i telefon głuchy”. Poeci sięgają po motyw spóźnionego dzwonienia do tych, których już nie ma, ale – wbrew diagnozie z innego wiersza Twardowskiego, Potem, że umarli „nie telefonują” – trauma śmierci wraca też w formie telefonu od zmarłego (jak w Słuchawce Wisławy Szymborskiej). Takie (nomen omen) sygnały traumy – Holocaustu, wojny, pojedynczej straty – są wyrazem bezradności tych, którzy przeżyli, ale i próbą podtrzymywania pamięci (Spis abonentów sieci telefonów miasta stołecznego Warszawy na rok 1938/39 Jerzego Ficowskiego, Notes Antoniego Słonimskiego). Wizje telefonicznego porozumienia między światami mogą pozwolić na rozmowę wcześniej niemożliwą (Telefon Zbigniewa Herberta), mogą pomagać w przepracowywaniu traumy, a nawet służyć człowiekowi w oswajaniu jego własnej śmiertelności (Telefon Mieczysława Jastruna). Interesujące są funkcje tych „kontaktów” i metafory charakterystyczne dla wymienionych wierszy (oraz pokrewnych, jak Telefon Władysława Szlengla). W centrum podjętej w artykule refleksji znajduje się polska poezja współczesna, ale pojawią się konteksty zagraniczne (Telephone Call Donalla Dempseya) i prozatorskie (Szum Magdaleny Tulli, Duchy w maszynach Anny Kańtoch, Maigret w Vichy Georges’a Simenona).