Encefalopatia septyczna a majaczenie stanu ciężkiego

ABSTRAKT Wstęp: Encefalopatia septyczna (sepsis-associated encephalo­pathy – SAE) jest ostrym zaburzeniem funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego (OUN), które pojawia się w następstwie infekcji ogólnoustrojowej, jednak bez infekcji samego mózgu. Celem niniejszego opracowania było przedstawienie encefalopatii septycznej jako jednostki chorobowej, z uwzględnieniem danych epidemiologicznych, diagnostycznych i patofizjologii oraz możliwości leczenia.Stan ten charakteryzuje się szerokim spektrum zaburzeń świadomości od majaczenia aż do śpiączki oraz możliwością wystąpienia drgawek czy ogniskowych objawów neurologicznych. U podłoża encefalopatii septycznej leży wiele mechanizmów patofizjologicznych, takich jak zmiany zapalne czy zaburzenia regulacji przepływu mózgowego. Niezwykle istotne są inter­akcje pomiędzy krążącymi cytokinami zapalnymi a acetylocholiną, co prowadzi do zaburzeń przekaźnictwa cholinergicznego i obumierania neuronów. Dodatkowo interakcja pomiędzy acetylocholiną a cytokinami zapalnymi może indukować stan immunosupresji. Rozpoznanie SAE jest ściśle kliniczne, stawiane na podstawie badania neurologicznego i wykluczenia innych przyczyn, ponieważ nie istnieją zdefiniowane testy biochemiczne czy badania obrazowe specyficzne dla tego schorzenia. Zastosowanie metod rozpoznawania majaczenia na oddziałach intensywnej terapii (OIT), takich jak CAM-ICU (Confusion Assessment Method for the Intensive Care Unit), pozwala na wcześniejsze wykrycie zaburzeń mózgowych. Badania neuroobrazowe (tomografia komputerowa, obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego mózgowia), jak również elektroencefalografia mogą być pomocne w ocenie ciężkości zaburzeń. Najważniejszym elementem leczenia jest wczesne rozpoznanie sepsy, zwłaszcza poprzez stosowanie skali QuickSOFA, oraz wczesne wdrożenie wielokierunkowego leczenia sepsy zgodnie z wytycznymi Surviving Sepsis Campaign, co obejmuje przede wszystkim: wczesną identyfikację i kontrolę źródła zakażenia, wdrożenie optymalnej antybiotykoterapii, prowadzenie adekwatnej płynoterapii i podtrzymanie funkcji poszczególnych narządów. Sposobem zapobiegania zaburzeniom OUN na OIT jest unikanie głębokiej sedacji oraz unikanie benzodiazepin na korzyść deksmedetomidyny i propofolu. W postępowaniu farmakologicznym podczas leczenia majaczenia zalecane jest stosowanie typowych (haloperidol) i atypowych (kwetiapina) leków przeciwpsychotycznych. Metody niefarmakologiczne obejmują wczesne uruchomienie pacjentów, zapewnienie cyklu dzień–noc, minimalizację bodźców w godzinach nocnych (światło, dźwięki, interwencje) oraz zaangażowanie rodziny do opieki nad chorym. Podsumowanie: Encefalopatia septyczna jest zaburzeniem obarczonym ciężkimi powikłaniami, takimi jak zwiększona śmiertelność, długoterminowe zaburzenia poznawcze czy postępująca immunosupresja. Wzajemna zależność pomiędzy encefalopatią septyczną a wieloma narządami obwodowymi i układem odpornościowym powinna znaleźć odzwierciedlenie w podejściu do leczenia sepsy.