Między tekstem a obrazem. O specyfice postjugosłowiańskiego dyskursu encyklopedycznego „Leksikon Yumitologije, Bila jednom jedna zemlja. Titova Jugoslavija”

Between text and image. The special nature of post-Yugoslav encyclopedic discourse Leksikon Yu mitologije, Bila jednom jedna zemlja. Titova JugoslavijaThe disintegration of Yugoslavia was not just the topic that permanently debuted in information services and on the front pages of newspapers, but also signifi cantly infl uenced on the formation of a new national culture, especially literature. The experience of the disintegration of the common state also brought the Yugo-nostalgia to post-Yugoslav cultures as a kind of sensitivity and attitude towards reality. Starting from the nineties of the twentieth century to the present time there are more and more new items that recall images of irretrievably lost homeland. Among them extremely interesting form of archiving past time are works that refer to the scientific and popular genres, such as dictionaries, reference books, manuals or guides and signifi cantly contribute to the transformation within post-Yugoslav encyclopedic discourse. In this text, I focused on two books — Leksikon Yu mitologije and Bila jednom jedna zemlja. Titova Jugoslavija by Željko Fajfrić, which attract attention of a reader to their extremely rich graphic design. They contain a lot of visual forms imaging: photographs of famous people, reproductions of movie or theatre posters, books, CDs and magazines covers, pictures of diff erent kind of equipment, packages and labels — not seen nowadays. They are not the typical book illustrations, but rather images that live beyond the “text world” and outside the structure of the book. In this article I looked at the role they play in these works, especially the relationship occurring between image and text.Između teksta i slike. O specifičnosti postjugoslovenskog enciklopedijskog diskursa Leksikon Yu mitologije, Bila jednom jedna zemlja. Titova JugoslavijaRaspad Jugoslavije postao je jedna od najvažnijih književnih tema i izvršio je značajan uticaj na rađanje novih nacionalnih kultura. Doživljaj raspada zajedničke, multietničke i multikulturne zemlje doneo je postjugoslovenskim književnostima, takođe, fenomen jugonostalgije, koju treba podrazumevati kao vrstu osetljivosti i izvesnog odnosa prema sadašnjosti. Počevši od devedesetih godina XX veka pa do današnjeg dana stalno se pojavljuju nova prozna dela koja na razne načine rekonstruišu prošlost i zemlju koja više ne postoji. Među njima su najzanimljivije knjige koje namerno nastavljaju tradiciju naučne ili naučnopopularne književnosti i tipičnih za nju žanrova kao što su: rečnici, leksikoni, priručnici ili vodiči, te na značajan način uticale na promenu u okviru postjugoslovenskog enciklopedijskog diskursa. U ovom članku posebnu pažnju obraćam na dva izdanja — Leksikon Yu mitologije i knjigu Željka Fajfrića pod naslovom Bila jednom jedna zemlja. Titova Jugoslavija — koje odlikuje i izuzetno bogata likovno-grafička oprema. Pomenute knjige obuhvataju mnogo vizuelnih grafičkih formi: fotografi je poznatih osoba, reprodukcjije fi lmskih i pozorišnih plakata, korice knjiga, omote ploča, naslovne stranice časopisa, slike danas nepostojećih uređaja kao i ambalaže i nalepnice raznih namirnica. Nisu to tipične ilustracije za knjigu nego slike koje funkcionišu izvan „tekstualnog sveta”, izvan strukture knjige. U centru moje pažnje nalazi se ne samo uloga ilustracija u pomenutim knjigama, ali, pre svega, zajednički odnos slike i teksta.