English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

Giriş Ayna, tüm yapıların çeşitli hacimlerinde bulunan, insanların işlevsel ya da dekoratif amaçla kullandıkları önemli bir iç mimari öğedir. Aynayı kullanan kişinin kendisini rahat ve eksiksiz olarak görebilmesi ayna çevresindeki aydınlatma aygıtlarının özelliklerine ve konumuna bağlıdır. Kişinin kendisini detaylı bir şekilde görmesinin önem taşıdığı işlevsel aynaların bulunduğu mekanlarda, hacmin genel aydınlatmasına ek olarak ayna çevresinde bölgelik aydınlatma yapılması gerekir. Çünkü, bir mekanda genellikle hacmin tavanına yerleştirilmiş aydınlatma aygıtı ile genel aydınlatmanın yapılmış olduğu durumda, aygıttan çıkan dolaysız ışık aynanın karşısında duran kişiye ağırlıklı olarak arkasından gelir. Bunun doğal sonucu olarak aynaya bakan kişinin yüzü ve gövdesi gölgede kalır ve elde edilen aydınlık çoğu durumda yeterli düzeyde olmaz. Gereksinim duyulan nicelikte aydınlığın oluşması, aynanın bulunduğu düzlemde yer alan aydınlatma aygıtlarından çıkan dolaysız ışığın kişinin yüzüne ve gövdesine düşmesi ile sağlanabilir. Aynayı kullanan kişinin bulunduğu düşey düzlemdeki aydınlığın yeterli ve düzgün yayılmış olması sağlandığında, kişinin aynadaki görüntüsü de eksiksiz algılanır. Genel aydınlatmaya ek olarak çevresinde bölgelik aydınlatmaya gereksinim duyulan konulara örnek olarak, banyolardaki lavabo üstündeki aynalar, yatak odalarındaki tuvalet masası aynaları, giyinme odalarındaki boy aynaları, mağazaların soyunma kabinlerindeki aynalar, kuaför ve kulislerdeki aynalar verilebilir. Bir mekanda aydınlatma düzeni kurarken dikkat edilmesi gereken temel kurallardan biri, ışık kaynağının olabildiğince gözden gizlenmesi, gözün kaynağı değil bu kaynaktan çıkan ışık ile aydınlanan nesneyi görmesidir. Ayna için yapılan bölgelik aydınlatma, aydınlatma aygıtlarının ayna düzleminde yer alması zorunlu olduğundan, bu genel kural ile çelişir. Çünkü burada ayna yüzeyi değil, aynadaki görüntüsünün görünmesini sağlamak amacıyla, ayna önünde duran ve aynaya bakan insan aydınlatılmaktadır. Bu nedenle, burada “ayna aydınlatması” değil “ayna önü aydınlatması”ndan söz edilir. Bu aydınlatmanın başarılı olabilmesi için, aydınlatma aygıtının yeri ve yüzeyinin büyüklüğü, aydınlık düzeyi ve ışık rengi konusunda yapılacak belirlemeler önem taşır [Öztürk, 1991]. Aydınlatma literatüründe ayna için bölgelik aydınlatmanın temelde aynanın her iki yanında düşey konumda bulunan doğrusal ışık kaynakları ile yapılması önerilmektedir [Öztürk, 1991; Sirel, 1996; IESNA, 2000; IESNA 2010]. Aynanın iki yanına yerleştirilen aygıtlardan çıkan ışığın göze gelmesinin yaratacağı rahatsızlığın, bir başka deyişle doğrudan kamaşmanın önlenebilmesi için aynaya bakılan doğrultu ile gözün aydınlatma aygıtını gördüğü doğrultu arasındaki açı, Amerika Aydınlatma Mühendisleri Topluluğu’na (IESNA) göre en az 300, Sirel’e göre 450-600 arasında, Öztürk’e göre 600 olmalıdır [IESNA, 2000; Sirel, 1996; Öztürk, 1991]. İç aydınlatma ile ilgili Avrupa Standardı’nda, vestiyer, banyo, tuvalet gibi hacimlerde doğrudan kamaşma ile ilgili aşılmaması gereken değer (UGRL) 25 olarak belirtilmiştir [TS EN 12464-1, 2011]. Aynı standartta, söz konusu hacimler için yatay yararlı düzlemde ortalama 200 lx aydınlık önerilmekte, buna karşılık düşey aydınlık düzeyine ilişkin herhangi bir öneri bulunmamaktadır. Öztürk ve Sirel, ayna önünde düşey düzlemde 500 lx aydınlık önermektedir [Öztürk, 1991; Sirel, 1996]. IESNA tarafından önerilen ve yaşa göre farklılık gösteren düşey aydınlıklar, <25 yaş için 100 lx-200 lx; 25-65 yaş için 200 lx-400 lx; >65 yaş için 400 lx-800 lx arasındadır [IESNA, 2010]. Ayna önü aydınlatması insanların aynadaki görüntüsünün rahat ve doğru algılanmasını sağlayacak biçimde yapılmalıdır. Ancak çeşitli işlevli yapılarda ve ürün kataloglarında, kullanılan aygıt tipi ve konumu bakımından uygun olmayan birçok örnek ile karşılaşılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, ayna önü aydınlatmasına yönelik yapılmış uygulamaları incelemek, aygıt konumu ile aydınlık düzeyi açısından kullanıcı tercihlerini deneysel yolla ortaya koymak ve deneysel çalışmaya destek veren katılımcıların konutlarındaki ayna önü aydınlatması koşullarını saptamaktır. Bu araştırma, Yıldız Teknik Üniversitesi’nce Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında desteklenmiştir (Proje no: 2012-0301-YL04) [Öztürk, Erbil, 2014]. Ayna Önü Aydınlatmasına Yönelik Örneklerin İncelenmesi Ayna önü aydınlatmasına yönelik uygulama örnekleri ilgili literatürden yararlanarak ve bazı alışveriş merkezlerindeki mağazaların ıslak hacimleri, otellerdeki yatak odalarının banyoları ile genel ıslak hacimleri yerinde incelenmiştir. Aydınlatma düzenleri genel olarak aydınlatma aygıtlarının ayna çevresindeki yerleşimine, aygıt tipine ya da aygıt içinde kullanılan lamba türüne göre değişmektedir. Aygıt tipi ve konumu açısından farklı özellikteki örnekler on ayrı grup altında toplanmıştır (Şekil 1a-r): • Aynanın üzerinde tek bir noktasal aydınlatma aygıtı ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1a) • Aynanın üzerinde doğrusal aydınlatma aygıtı ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1b) • Aynanın üzerinde birden fazla noktasal aydınlatma aygıtı ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1c-e) • Aynanın her iki yanında birer noktasal aydınlatma aygıtı ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1f-j) • Aynanın her iki yanında birden fazla noktasal aydınlatma aygıtı ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1k) • Aynanın her iki yanında birer doğrusal aydınlatma aygıtı ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1l, m) • Aynanın her iki yanında ve üzerinde doğrusal aydınlatma aygıtları ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1n) 68 CİLT VOL. 12 SAYI NO. 1 • Aynanın her iki yanında ve üzerinde çoklu noktasal aydınlatma aygıtları ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1o) • Aynanın dört yanında doğrusal aydınlatma aygıtı ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1p) • Aynanın arkasındaki aydınlatma aygıtları ile kurulan aydınlatma düzeni (Şekil 1r) Her grup kendi içinde birbirine benzer özellikteki örnekleri kapsamaktadır. Her grubu temsilen bir ya da daha fazla sayıda örnek ele alınarak DIALux aydınlatma programında modellenmiş ve çeşitli düzlemlerde aydınlık düzeyi ve kamaşma (UGRL) hesapları yapılmıştır. Şekil 1’de sunulan alternatiflerden Şekil 1b’de kamaşmadan etkilenme düşük, Şekil 1o’da kamaşmadan etkilenme yüksek, Şekil 1l ve Bir Ayna İçin Bölgelik Aydınlatma Nasıl Tasarlanmalıdır? Kullanıcı Tercihi Üzerine Bir Araştırma 69 CİLT VOL. 12 SAYI NO. 1 Şekil 1. (a-r) Ayna için yapılan bölgelik aydınlatmaya örnekler. (a)

How should the local lighting be designed for a mirror? An investigation on the preference of users