English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

156 CİLT VOL. 13 SAYI NO. 1 157 CİLT VOL. 13 SAYI NO. 1 Giriş Tarihi yapılar, tüm insanlığın günlük çevrelerinin bir parçası olmanın yanı sıra, tarihin yaşayan temsilcileri; toplumların ve toplumu oluşturan kültür gruplarının varlığının, kimliğinin ve sürekliliğinin simgesi ve kanıtıdır. Bu nedenle kültürel ve mimari mirasın korunması ve sonraki nesillere aktarılması, tüm insanlığın ortak görevlerinden biridir. Yüzyıllardır ayakta kalabilmiş olan tarihi yapılar çeşitli nedenlerle; yapının fonksiyonu, yapım tekniği, yörenin koşulları ve sonradan gördüğü onarımlara bağlı olarak bozulmalara uğrayabilir ve hasar görebilirler. Onarımda genel ilke öncelikle yapının hasar görmesine neden olan bu faktörleri ortadan kaldırmak ve ardından hasarlı bölgeye müdahalede bulunmaktır.1 Tarihi yapıların onarımı ve koruma anlayışının geliştirilmesi için 19. yy da Avrupa’da başlayan çalışmalar, Carte Del Restauro (1932) ve Venedik (1964) Tüzükleri ile yasal bir kimlik kazanmış; korumanın genel ilkeleri ortaya konularak onarım kuralları kabul edilmiştir.2 Daha sonra, günümüze kadar hazırlanan pek çok yasa, yönetmelik, tüzük vb. ile tarihi yapıların onarımı ve korunması alanında çalışmalar yapılmıştır. Bütün bu çalışmalar ışığında;3 mimari mirasın korunmasına yönelik müdahalelerde yapının özgünlüğünün tüm boyutlarıyla korunması ve bu bağlamda kullanılacak malzemelerin ilgili proje özelinde tanımlanacak testler ile belirlenmesi gerektiği saptanmıştır. Onarım sırasında kullanılacak yeni malzemeler özgün malzemeler ile uyumlu olmalı, bu sayede aksi durumda oluşabilecek yeni hasarlardan kaçınılmalıdır. ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi’ne göre tarihi yapıya yapılacak müdahale biçimleri; acil koruma önlemleri, koruma, sağlamlaştırma, bütünleme, yapısal iyileştirme ve güçlendirme olarak sınıflandırılmıştır. Yine aynı bildirgede sağlamlaştırma, ‘’kültür varlığının bozulma sürecinin engellenmesi veya yavaşlatılması amacıyla malzemesinin ve/veya taşıyıcı sisteminin dayanımının arttırılması, mevcut fiziksel ve mekanik özelliklerinin iyileştirilmesi işlemi’’; yapısal iyileştirme, ‘’yatay ve düşey yükler göz önünde bulundurularak, yapının mevcut güvenlik seviyesinin iyileştirilmesi ve en fazla ilk yapım aşamasında sahip olduğu güvenlik seviyesine kadar çıkarılması’’; güçlendirme ise, ‘’bir yapının mevcut güvenlik seviyesinin işlev değişikliği ya da standartların gereği olarak yükseltilmesi amacıyla yapılan strüktürel müdahalelerin tümü’’ olarak tanımlanmıştır. Tarihi yığma yapıların onarımı sırasında kullanılan enjeksiyon yöntemi (grouting) ise genellikle sağlamlaştırma olmak üzere, yapısal iyileştirme ve güçlendirme sırasında da kullanılan bir onarım tekniğidir. Tarihi Yığma Yapıların Onarımında Kullanılan Enjeksiyon Yöntemi Tarihi yığma yapıların onarımı sırasında kullanılan ve şerbet enjeksiyonu olarak da adlandırılabilecek yöntem; taş, tuğla ve harçların sağlamlaştırılması için çatlakların ya da boşlukların bulunduğu strüktüre uygulanan bir sıvı enjeksiyon yöntemidir. Enjeksiyon uygulaması ile duvar içerisinde bulunan boşlukların ve çatlakların doldurularak duvar kesitinin sürekliliğini sağlamak ve tekrar monolitik bir yapı elde etmek amaçlanır.4 Hidrolik özelliğe sahip enjeksiyon malzemeleri genel olarak çimento esaslı ve hidrolik kireç esaslı olmak üzere ikiye ayrılabilir. İngiltere’de 19. yy da portland çimentosunun keşfi ile günümüzde tarihi yapıların korunumu ve onarım ihtiyacı doğana kadar kireç içeren malzemeler neredeyse unutulmuştur. Portland çimentosu; erken priz alması, yüksek dayanıma ve mukavemete sahip olması, geçirgenliğinin az olması, kolay bulunabilir olması, düşük maliyetli olması ve yaygın kullanımı nedeniyle mimari koruma alanında da kullanılmaya başlanmıştır. 1970’lerin sonlarında portland çimentosunun zararlı etkileri keşfedilince, mimari mirası korumak için daha uygun olan geleneksel malzemelerin araştırılması ve geleneksel malzemelerin içerisinde kullanılan bileşenler ile yeni malzemelerin üretilmesi gündeme gelmiş, kireç ve puzolan5 içeren katkılara geri dönülmüştür.6 Bu çalışma kapsamında ele alınan hidrolik kireç esaslı enjeksiyon malzemesinin (grout) ana maddeleri kireç ve sudur. Ayrıca içerisinde rötre7 engelleyici, doğal su tutucular, süper akışkanlaştırıcılar ve puzolanlar da bulundurabilir. Şerbet yüksek miktarda su içerdiği için yığma sistemler içerisindeki çatlaklara, boşluklara ve bağlantı noktalarına dökülebilecek ya da enjekte edilebilecek bir kıvama sahiptir. Tarihi yığma yapıların onarımında kullanılan enjeksiyon malzemesinin ve uygulama tekniklerinin son yıllarda önem kazandığı; araştırmaların geleneksel yığma yapıların sıklıkla bulunduğu Batı Avrupa, Kuzey Avrupa, İtalya ve Yunanistan’da görüldüğü söylenebilir. 1960’larda gerçekleşen eski Yugoslavya’daki büyük depremlerden ve 1976 yılında gerçekleşen Firiuli depreminden sonra Avrupa’da sismik alanlara odaklı çalışmalar yapılmaya başlanmış; bu doğrultuda taş dolgu ve çoklu sıralı duvarların dayanımının iyileştirilmesine öncelik verilmiş, enjeksiyon yöntemi gündeme gelmiştir. Bu çalışma kapsamında, tarihi yığma yapıların strüktürel 4 Gökyiğit-Arpacı, 2016. 5 Kendi başlarına bağlayıcı özelliği bulunmayan, ancak ince öğütülmüş halde ve rutubetli ortamda kalsiyum hidroksitle reaksiyona girip bağlayıcı özelliğe sahip bileşenler meydana getiren silisli veya silisli ve aluminli malzemelerdir. Normal sıcaklıkta kireçle birleşerek su karşısında sertleşme yeteneği kazanan ve bu özelliğinden dolayı da bağlayıcı olarak kullanılan bir çeşit volkanik topraktır. Puzolan kelimesi İtalya’daki Pozzuoli kentinin adından gelmektedir (Hasol, 2009, s. 169.). 6 Wong, 2006. 7 Malzemenin taze haldeyken içerdiği suyun ortam rutubetine bırakıldığında buharlaşma yolu ile kaybolması sonucu malzemenin büzülmesidir (TDK, 2010). 1 Gökyiğit-Arpacı, 2016. 2 Ekşi-Akbulut, 2004. 3 ICOMOSTürkiye, 2013. Tarihi Yapıların Onarımında Kullanılan Enjeksiyon Yönteminin ve Malzemesinin Zaman İçerisinde Gelişimi

Evolution Of Grouting And Hydraulic Lime Based Grout Used For Restoration Of Historical Masonry Buildings