English (United Kingdom)

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/featured_content/oa?rat=en

https://curated-unify.zendy.io/wp-json/zendy-region/v1/highlighted_journal/

Global: Zendy Plus annual

Presents the access of premium content as premium feature

Premium Content

Presents the keyphrase highlighting as premium feature

Keyphrase Highlighting

Presents the summarisation as premium feature

Summarisation

Insights

Presents the pdf analysis as premium feature

PDF Analysis

Presents the zaia usage as premium feature

ZAIA

Global: Zendy Tools annual

Global: Zendy Free Plan

Global: Zendy Tools monthly

Global: Zendy Plus monthly

192 CİLT VOL. 14 EK SUPPL. 1 193 CİLT VOL. 14 EK SUPPL. 1 Giriş Kentsel dönüşüm yaklaşımları, izlenen sosyal politikalara, yoksulluğun ele alınış biçimine ve kentlerin içinde bulunduğu sosyal, ekonomik ve fiziksel yapıya bağlı olarak ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Ancak farklılıklarla birlikte dar gelirli yaşam alanlarında benzer politika ve sonuçlar da gözlenmektedir. Gelişmiş ülkelerde, İkinci Dünya Savaşı sonrasından 1960’lara dek kentsel yeniden inşa stratejisi doğrultusunda, merkezi yönetimin öncülüğünde dar gelirlilere yönelik düşük maliyetli, estetik kaygısı taşımayan, günün gereksinmelerine acil cevap verme niteliğinde çok sayıda sosyal konut üretilmesi önem taşımaktadır. 1990’larda ise fiziksel ve sosyal sorunların bir arada ele alınması görüşü benimsenmiş ve sosyal konutların iyileştirilmesi yerine yıkılıp farklı bir yaklaşımla yeniden yapılması gündeme gelmiştir. Gerileyen refah devletinin, sosyal konutları iyileştirmeye yönelik müdahale ve yatırımlar yapmaması nedeniyle bu alanların düşük gelir, işsizlik ve suçun yoğunlaştığı güvenli olmayan kentsel alanlara dönüşmeleri ve böylece sosyo-mekânsal ayrışmaların derinleşmesi bu yaklaşımın temel nedenleridir. Söz konusu yaklaşıma göre, yoksulluğun mekânsal olarak yoğunlaşması bir problem teşkil etmekte; bu yoğunlaşmanın olumsuz etkileri olduğu belirtilerek mahalle etkisinin üzerinde durulmaktadır.1 Bu bağlamda farklı sosyo-ekonomik yapıya sahip hanehalklarının sosyal konut alanlarında bir arada yaşamasıyla yoksulluğun kalıcılaşmasına neden olan mahalle etkisinin ortadan kaldırılacağını öngören “sosyal karma politikası (social mix policy)”, 1990’larda konut politikalarını belirleyen önemli bir yaklaşım olarak gündeme gelmiştir. Türkiye’de de 2000’li yıllarda kentsel dönüşüm yaklaşımı ve söylemleri içinde gelişmiş ülkelerdeki sosyal karma politikalarına benzer bir yaklaşım gözlenmektedir. 1999 Marmara Depremi’nden sonra Türkiye’nin en önemli gündemini oluşturan kentsel dönüşüm olgusu, üst ölçek planlarda farklı sosyo-ekonomik grupların yaşam alanlarının kaynaştırılması ve sosyal bütünleşmenin sağlanması yaklaşımıyla ele alınmaktadır. Günümüzde izlenen politika ve müdahale biçimi, kent merkezinde yer alan gecekondu bölgelerindeki konutların yıkılması ve hak sahiplerinin dönüşüm sonrası aynı alana ya da TOKİ’nin kentin çeperlerinde inşa etmiş olduğu bloklara yerleştirilmesi yönündedir. TOKİ konut bölgelerinin hem mevcut hak sahipleri ve hem de bu bölgede konut satın alan orta ve/veya üst gelir grubu tarafından kullanılması yönüyle sosyal karma politikası ve sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir; ancak henüz bir kentsel dönüşüm stratejisi olarak belirlenmemiştir.2 Yüksek lisans tezi verileri kullanılarak hazırlanan bu makalede, pek çok dönüşüm projesinde sosyal karma yaklaşımının, ilgili üst ölçek planlar ve aktörlerin söylemleri içinde yer alması ve ayrıca uygulama süreci ve sonuçları bakımından dünya örneklerine benzerliği açısından önemli olduğu düşünülmekte; sözkonusu yaklaşım Fikirtepe Kentsel Dönüşüm Proje Alanı özelinde irdelenmektedir. Bu bağlamda çalışmanın ilk bölümünde, Avrupa ve A.B.D.’de sosyal karma politikasının kapsamı, hedefleri, uygulama ve sonuçları incelenecek; ikinci bölümde, çalışma alanı olarak belirlenen Fikirtepe’nin potansiyel konum değeri ve dönüşüm süreci ele alınacaktır. Üçüncü bölümde ise; çalışma alanında sosyal karma yaklaşımıyla gerçekleştirilen dönüşüm uygulamalarında; farklı gelir gruplarının birlikte yaşamasına yönelik dönüşüm kurgusunun ne derece gerçekleştiği, tüm gelir gruplarının ihtiyaç ve taleplerinin göz önüne alınıp alınmadığı ve projenin sosyo-ekonomik sorunlara çözüm üretip üretemediği sorgulanarak araştırma bulguları değerlendirilecektir. Uygulama stratejilerini sorgulamak üzere yapılan alan araştırmasında nicel araştırma tekniklerine de başvurulmakla birlikte, araştırmaya yön veren etkin yöntem niteliksel araştırma yöntemidir. Bu kapsamda öncelikle çalışma alanındaki gözlem notlarından ve ikincil kaynaklardan yararlanılmıştır. Dönüşüm uygulamasının hedef kitlesine yönelik yaklaşımı ortaya koymak üzere, kamunun ve alanda bulunan inşaat firmalarının söylemleri, farklı görüşleri barındıran gazete ve dergi taramalarıyla basında çıkan haberlerden ve projelerin resmi internet sitelerindeki tanıtımlarından elde edilen bulgular irdelenmiştir. İlgili mevzuat ve üst ölçek planlarla, Fikirtepe ve çevresine yönelik yapılan nazım ve uygulama imar planları ve revizyonları incelenerek; planlarda sosyal karma anlayışının ne şekilde ele alındığının ve planların birbirleriyle ve uygulamayla uyumunun ortaya konması hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında birincil kaynaklardan da yararlanılmış; bu kapsamda yapılan saha araştırmasında muhtarlık, dernek temsilcileri, alanda yaşayanlar ve alandan taşınanlar olmak üzere 18 kişiyle yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Yoksulluğa ve Mekânsal Ayrışmaya Karşı Yeni Bir Yaklaşım: Dönüşümde Sosyal Karma Politikasından

Social Mixed Policy in the Transformation of Low-Income Housing Areas: The Case of Fikirtepe